|
|
Trở lại trang chánh của Website Thiên Lư Bửu Ṭa
Trở lại trang chánh của Website Thiên Lư Bửu Ṭa
|
LÊ ANH DŨNG Vạn năm chờ quả chínTrên con đường sang phương Tây thỉnh kinh, năm thầy tṛ Đường tăng không thiếu những cơ hội tiếp xúc với các đạo sĩ Lăo giáo, và chuyện họ đến núi Vạn thọ, ghé vào tá túc ở quán Ngũ trang là một trường hợp điển h́nh [TDK III 1988: 71-139]. Chùa (hay tự) là nơi nương thân của tăng ni. Quán (hay đạo quán) là chỗ náu ḿnh của đạo sĩ. Quán Ngũ trang do quyền cai quản của Trấn nguyên Đại tiên. Ông chủ này c̣n có tên là Dữ thế Đồng quân. Một hôm trước mặt học tṛ, Trấn nguyên Đại tiên dặn ḍ rằng: “Sắp tới, có một cố nhân của ta đi qua đây, hai con phải tiếp đón nồng hậu, mang hai quả nhân sâm ra mời ngài xơi, để tỏ chút t́nh cố cựu. (...) Năm trăm năm trước, ta với ngài ấy có quen biết nhau (...). Ngài đă từng tự tay mời trà ta, kính trọng ta. Từ đấy ta coi như bạn cũ.” [TDK III 1988: 76] Khi mượn miệng Đại tiên nh́n nhận Đường tăng là “cố nhân”, là “bạn cũ” của ông, Ngô Thừa Ân đă tế nhị bày tỏ quan điểm Tiên Phật đề huề, Thích Lăo không hai. Thầy tṛ Đường tăng đến núi Vạn thọ và tạm trú trong quán Ngũ trang nhằm lúc Trấn nguyên Đại tiên đi vắng, v́ phải dự buổi thuyết pháp quan trọng do Nguyên thủy Thiên tôn triệu tập. Hai đồ đệ Thanh Phong, Minh Nguyệt ở nhà vâng lời dặn ḍ của sư phụ, đón tiếp Đường tăng chu đáo. Đường tăng được mời thưởng thức hai trái nhân sâm, trông hao hao dạng người. Vốn
tu hành, trường trai giới sát (ăn chay trường,
không giết hại sinh mạng), nh́n thấy hai trái sâm,
Đường tăng hoảng vía, cho nên “run
rẩy sợ hăi, lùi xa ba thước, nói: Lạ quá!
Lạ quá! Năm nay được mùa, mà sao nơi đây
thất bát đến nỗi phải ăn cả thịt
người? Đứa trẻ này chưa đầy ba ngày
mà mang cho tôi giải khát ư?” [TDK III 1988: 82] Nài ép cách mấy, giải thích cách chi cũng không mời được Đường tăng, hai đệ tử của Trấn nguyên Đại tiên về pḥng riêng bèn bảo nhau... “đại diện” Đường tăng chia đôi mỗi người một quả xơi tất. Rủi ro, Bát giới đang ở khít vách nghe lóm chuyện hai tiểu đồng bàn bạc, biết được đấy là của quư có một không hai, lập tức xúi Tề thiên lén ăn trộm nhân sâm chia nhau ăn cho biết mùi mẽ. Đến khi việc ăn trộm đổ bể, Tề thiên giận, phá nát cây nhân sâm, đánh cho bật gốc chết khô. Sau phải cầu viện Quan âm tới cứu cho cây nhân sâm sống lại.
Tề thiên hái trộm
nhân sâm. Mượn trong [Ngô Thừa Ân 1988] Chuyện dẫn từ Hồi thứ 24, sang cuối Hồi thứ 26 mới dứt. Coi như trọn đủ ba hồi. Dài ḍng và... vô lư đến khó hiểu! Vô lư, v́ lẽ trên đời làm ǵ có cây nhân sâm nào to như thế, linh diệu đến thế! Những
điều vô lư khi tả cây nhân sâm Ngô
Thừa Ân miêu tả h́nh dáng cây nhân sâm ở quán Ngũ
trang như sau: “Một thân cây
cổ thụ cực to, cành xanh thơm ngát, lá biếc um tùm,
lá trông từa tựa lá chuối, dựng đứng cao hơn
ngh́n thước, gốc to đến bảy tám ôm. Hành
giả tựa vào gốc cây nh́n lên, thấy cành phía nam
lấp ló một quả sâm rất giống đứa
trẻ, cuống quả dính vào ngọn cây, chân tay đung
đưa, đầu mặt gật gù, gió thổi qua
kẽ lá như tiếng trẻ kêu.” [TDK III 1988: 86] Trái nhân sâm đặc sản của quán Ngũ trang c̣n có tên là nhân sâm quả hay thảo hoàn đơn. Theo Ngô Thừa Ân th́: “Giống cây này ba ngh́n năm mới nở hoa, ba ngh́n năm mới kết quả, lại ba ngh́n năm nữa mới chín. Tính ra phải một vạn năm mới được ăn. Và trong một vạn năm ấy chỉ kết được ba mươi quả. H́nh dáng quả này tựa như trẻ mới sinh chưa đầy ba ngày, tứ chi hoàn toàn, ngũ quan đủ cả.” [TDK III 1988: 75] Người học thuốc, nghiên cứu nhân sâm đều thừa biết rằng không có cây nhân sâm nào to như đại thụ, không có lá nhân sâm nào giống như lá chuối, và rơ nhất là không có trái nhân sâm nào mọc đong đưa trên cành chờ hái, mà chỉ có củ (hay rễ) nhân sâm nằm dưới đất phải đào lên mới lấy được. Lẽ thường lá nhân sâm mọc ṿng, cuống dài, lá kép gồm nhiều lá chét mọc thành h́nh chân vịt; củ hay rễ nhân sâm không hề giống như truyện Tây du miêu tả. Cây nhân sâm từ năm thứ ba trở đi là đă đơm hoa kết trái được rồi. Quả mọng và dẹt, to bằng hạt đậu xanh, khi chín th́ đỏ... C̣n củ hay rễ nhân sâm th́ sau sáu năm trồng cây là đă có thể đào lên dùng.
Nhân sâm: hoa, lá củ. Mượn
trong [Đỗ Tất Lợi 1981: 800] Người Việt Nam gọi nhân sâm là củ sâm v́ chính là rễ sâm (radix ginseng) mới có dạng hao hao như h́nh người. Thực ra, khi mới đào lên th́ củ sâm nh́n chưa giống dạng người cho lắm, phải qua một quá tŕnh chế biến rất công phu như sau: - Lấy củ: Cây sâm tối thiểu đă trồng được sáu năm th́ có thể đào lấy củ. Đào củ khoảng cuối mùa Thu (trung tuần tháng Chín) hay đầu mùa Đông (thượng tuần tháng Mười). Lúc đào củ phải rán giữ để khỏi làm đứt các rễ lớn, nhỏ. C̣n phải giữ nguyên độ ẩm của củ, do đó không được hong gió hay phơi nắng. - Rửa củ: Dùng bàn chải nhỏ cọ rửa từng củ cho sạch đất. Lúc rửa phải ngâm củ trong nước. - Hấp và sấy củ: Củ rửa sạch cho vào nồi hấp chừng một tiếng rưỡi, ở nhiệt độ 80o-90o. Sau đó sấy khô khoảng 6-7 giờ (nếu nhiệt độ 50o-60o). - Sửa và phơi củ: Củ đă sấy khô rồi, dùng tay bứt các rễ nhỏ để dùng vào việc khác. Rễ này gọi là tu sâm (tức sâm râu hay râu sâm). Dùng tay sửa nắn lại vị trí các rễ lớn, tạo dáng dấp như một người có đủ hai tay hai chân (nên gọi là nhân sâm). Tùy theo củ sâm nhỏ lớn mà đem phơi cho khô để bảo quản được lâu. Thời gian phơi từ một tuần đến nửa tháng là xong quy tŕnh chế biến [Đỗ Tất Lợi 1981: 799]. Trong quá tŕnh thực hiện sáu công đoạn (đào, rửa, hấp, sấy, sửa, phơi), củ sâm đă phải tiếp xúc đầy đủ với cả ngũ hành: củ nằm trong đất (thổ), rửa và ngâm trong nước (thủy), hấp trong nồi kim loại (kim), sấy bằng lửa (hỏa), phơi nắng th́ bày trong nia, hay mẹt (mộc). Như vậy, nhờ có đủ cả ngũ hành mà nhân sâm mới trở thành một thứ củ quư trần gian. Ngược lại, “quả” nhân sâm mọc từ cây báu ở núi Vạn thọ, vốn đă có “từ khi c̣n hỗn độn mới chia, trời đất c̣n mờ mịt chưa phân” [TDK III 1988: 75], và lạ thay, thứ quả sâm này lại rất “kỵ” ngũ hành, nghĩa là phải chịu cảnh... ngũ hành tương khắc. Tây du kư nói rơ chỗ ngũ hành tương khắc như sau: “Quả này gặp kim th́ rụng, gặp mộc th́ khô, gặp thủy th́ hoá, gặp hoả th́ héo, gặp thổ th́ nhập. Hái quả phải dùng đồ kim khí mới rụng được, rụng rồi phải đựng trong một cái khay lót vải, nếu không chạm vào đồ gỗ là khô ngay, ăn vào cũng vô ích không thể kéo dài tuổi thọ được. Muốn ăn phải đựng vào đồ gốm, chiêu với nước trong. Quả này gặp hỏa là héo, vô dụng, gặp thổ là chui vào đất.” [TDK III 1988: 88] Óc tưởng tượng của người thuật chuyện Tây du như vậy là vô địch! Mà nào đă hết! Trước khi xem lại sự huyền diệu của quả sâm ở quán Ngũ trang cũng nên biết qua về dược tính của nhân sâm, để hiểu phần nào v́ sao tác giả Tây du lại mượn củ sâm mà bịa ra chuyện quả sâm. Đông y coi có bốn thứ thuốc đại bổ, theo thứ tự từ hạng nhất tới hạng tư là: sâm, nhung, quế, phụ. - Phụ tức là phụ tử (tên khoa học: aconitum napellus). - Quế (cinnamomum, tiếng Anh là cinnamon). - Nhung tức là lộc nhung hay mê nhung, là sừng của con hươu (con lộc). - Sâm (tên khoa học là panax gingeng). Ginseng là tên phiên âm hai chữ nhân (gin) sâm (seng). C̣n panax xuất phát từ gốc tiếng Hy Lạp là panakes, tương đương với chữ panacea trong tiếng Anh, ư nghĩa của nó là trị đủ bệnh, trị bá chứng (all-healing, cure-all). Xét về từ nguyên cũng đủ rơ giới thầy thuốc đă coi nhân sâm là linh dược thần diệu cho con người. Sách thuốc cổ từng cho rằng nhân sâm bổ ngũ tạng (tim, gan, bao tử, phổi, thận), giúp nhẹ ḿnh, tăng tuổi thọ, trị bệnh đường ruột. Theo Đỗ Tất Lợi, các cuộc thí nghiệm ở Nga, Nhật, Trung Quốc vào giữa thế kỷ 20 cũng cho thấy nhân sâm làm giảm mệt mỏi, hưng phấn, tăng hô hấp, tăng sức đề kháng của cơ thể, giảm lượng đường trong cơ thể, và tăng cường sinh lực! Tuy
nhiên, cho dù nhân sâm thực sự có là panax đến
đâu th́ cũng chưa ai dám bạo miệng như Ngô
Thừa Ân khi miêu tả dược tính của quả nhân
sâm núi Vạn thọ, quán Ngũ trang, quả quyết
rằng: “Ai có duyên được ngửi quả này
một lần, th́ sống lâu ba trăm sáu mươi
tuổi; ăn một quả, sống măi bốn vạn
bảy ngh́n (47.000) năm.” [TDK III 1988: 75] Vốn dĩ nhân sâm trong dân gian đă là huyền thoại cho nên Ngô Thừa Ân đă thừa gió bẻ... sâm, bằng cách khuếch đại nên câu chuyện hoang đường, biến củ thành trái, biến rễ thành quả, tức là đem cái dưới đất mà đặt lên ngọn cây. Nói cách khác, đây là nghịch chuyển, nghịch hành. Hiểu như vậy, là bắt đầu nắm được chiếc ch́a khóa để giải mă câu chuyện hư cấu này. Những
sợi chỉ mỏng manh Họ Ngô đă tạo nên những t́nh tiết nho nhỏ hỗ trợ cho chủ đề chính của câu chuyện. Đó là những sợi chỉ mỏng manh nhưng sẽ giúp người đọc Tây du lần phăng ra manh mối của trái nhân sâm. Thoạt đầu, mới vào chuyện liền giới thiệu tên núi là Vạn thọ. Mà Vạn thọ đồng nghĩa với truờng sinh bất tử. Lại
nói quả nhân sâm c̣n có tên là thảo hoàn đơn [TDK III 1988: 75]. Đơn (đan) gợi nhớ đến nghĩa
luyện đơn, nấu thuốc (thiền) của đạo
Lăo. Đă vậy, muốn ngầm mách nhỏ người
đọc Tây du hăy hiểu
câu chuyện này qua lăng kính đạo Lăo cho nên
vừa vào chuyện là đă nhắc ngay đến đại
tiên, đạo quán. Nói quả nhân sâm ba ngh́n năm mới nở hoa, ba ngh́n năm mới kết quả, ba ngh́n năm mới chín, tức là nói đến chín ngh́n năm. Số chín ám chỉ cửu chuyển công thành hay cửu chuyển đơn thành trong phương pháp tu luyện của đạo Lăo [xem bài Ngọn gió trong ḷ]. Nói nhân sâm có h́nh đứa trẻ mới sinh chưa đầy ba ngày [TDK III 1988: 75] là ngụ ư nhắc đến anh nhi, xích tử (new-born child). Anh nhi cũng là thánh thai (holy embryo). Nhân sâm trong câu chuyện này tượng trưng cho tinh trùng của người. Sống theo nếp đời trần tục, nam nữ phối hợp th́ tinh cha huyết mẹ sẽ tạo nên phàm thai (human embryo), sản sinh con nít. Đó là con đường mà tinh đi xuống để nối dơi tông đường, bảo tồn giống ṇi. Đi xuống như vậy th́ cây nhân sâm cho củ dưới đất. Sống theo đời tu hành thiền định của Lăo, Phật và Cao đài th́ khởi đầu phải tập giữ thân thanh tịnh bằng cách trường trai, ăn thuần rau quả (nên quả nhân sâm có tên thứ hai là thảo hoàn đơn, thảo là cây cỏ); kế đó, tiến lên một nấc cao hơn là diệt dục, tránh giao hợp, giữ ǵn tinh huyết để có đủ “nguyên liệu” mà đốt lửa bắc ḷ bát quái [tức là tham thiền luyện đạo, xem bài Ngọn gió trong ḷ]. Cũng phải dứt hết những lo nghĩ, những việc làm nào khiến cho hao thần tổn khí. Theo
đạo Lăo và Cao đài, tinh, khí, thần là ba món báu
(tam bửu) của hành giả tu thiền. Lăo giáo và Cao
đài coi việc giữ ǵn tinh, khí, thần là quan
trọng nên luôn dạy hành giả phải bảo tinh, dưỡng
khí, tồn thần. Đề cao tam bửu hơn nữa
th́ nói đến nguyên tinh, nguyên khí, nguyên thần.
Vậy, đâu phải khơi khơi mà Ngô Thừa Ân bèn
đặt tên cho chủ nhân quán Ngũ trang là Trấn
nguyên Đại tiên. Trấn hiểu là ǵn giữ; c̣n
nguyên lại gợi nhớ
đến nguyên tinh, nguyên khí,
nguyên thần. Tu theo đạo Lăo (cũng như Cao đài) cần giữ nguyên tinh để tham thiền tịnh luyện, tạo thành thánh thai, trường sinh bất tử. Đó là đi ngược lại thói tục đời thường, đó là nghịch chuyển công phu, cho nên Tây du mới bảo cây nhân sâm mọc trái lên ngọn.
Anh nhi hiện h́nh đồ: đạo sĩ tham thiền, đă tạo được thánh thai nơi đan điền ở bụng. Mượn trong [Max Kaltenmark 1965: 175] Nói nhân sâm kỵ ngũ hành th́ phải hiểu là ngũ hành hậu thiên, ám chỉ thân xác con người [xem bài Núi cao chi mấy núi ơi]. Sự chung đụng xác thịt trong ṿng t́nh dục sẽ chỉ tạo ra phàm thai chứ không biến tinh ra thánh thai. Ngược lại, nhờ diệt dục, trường trai mà cơ thể, thân xác được tinh khiết, thanh tịnh; đó là điều kiện tối thiểu để luyện đạo cho thành công. Cho nên Ngô Thừa Ân mới đặt tên quán là Ngũ trang. Trang là trang nghiêm. Tất cả ngũ quan (mắt, tai, mũi, miệng, thân thể), ngũ tạng (tim, gan, t́, phổi, thận) đều trong sạch. Nói theo Phật, ngũ căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ư), ngũ uẩn (sắc, thọ, tưởng ,hành, thức) đều không c̣n làm người tu hành điên đảo nội tâm; người tu dứt bỏ xong dục vọng, mê luyến, sân giận, v.v... th́ khi ấy thân xác ngũ hành (Phật gọi là ngũ đại) biến đổi nên cơi thanh tịnh, trang nghiêm, là Ngũ trang quán. Chỉ với những điều kiện như vậy mới tác thành nổi “quả nhân sâm”. Quả cũng là kết quả. Con đường tu luyện để đắc đạo đương nhiên rất khó. V́ bắt buộc phải đi ngược ḍng thế tục. Cho nên Tây du bảo rằng đúng mười ngàn năm mới được ăn được quả nhân sâm [TDK III 1988: 75]. C̣n khi đă “hái” được “quả” nhân sâm rồi th́ đắc đạo, thành tiên thành phật, trường sinh bất tử, không c̣n phải chịu cảnh luân hồi sinh tử nữa. Thế nên, kết thúc chuyện nhân sâm quán Ngũ trang, núi Vạn thọ, Ngô Thừa Ân nhắn nhủ rằng: Có
duyên ăn thảo hoàn đơn, Sống
lâu ma quỉ tai ương lo ǵ. [TDK III 1988: 139] Người có được “nhân sâm”, ấy là người đắc đạo. Đắc nhưng mà vẫn không có chỗ được. V́ có ai cho ai đâu mà nói được nói đắc! Căn tiên cốt phật (chủng tử) vốn đă tự có, tự hữu, hằng hữu ở mỗi con người, đâu phải từ bên ngoài đem vào trong thân mà có. V́ thế Ngô Thừa Ân mới bảo rằng cây nhân sâm đă hiện hữu từ lúc vũ trụ c̣n hỗn mang, khi chưa tạo thiên lập địa [TDK III 1988: 75], tức là tiên thiên. Theo Phật, người đắc đạo chưa vội vào niết bàn mà c̣n chung sống với phàm phu cơi tục để cứu đời, tùy duyên hóa độ. Phật gọi đó là bồ tát. Theo Đạo đức kinh, đó là bậc thánh nhân, biết “ḥa kỳ quang, đồng kỳ trần”, tức là dù đă giác ngộ, nhưng vẫn đem cái sáng (quang) của ḿnh ḥa cùng cái sáng phàm tục của đời, tuy thân thoát ra ṿng trần cấu mà vẫn không nỡ riêng ḿnh rời bỏ trần gian. Triết lư đó, cả Phật, Lăo và Cao đài xưa nay đều cùng chủ xướng. Hiểu Phật và Lăo cho đến kẽ tóc chân tơ, cho nên Ngô Thừa Ân mới dám trộn lộn cả chuyện phật lẫn chuyện tiên thành một bộ Tây du. Họ Ngô lại kín đáo nói tới cái chủ trương người đắc đạo tuy thoát tục mà không ĺa tục của Lăo, Phật, bằng cách bảo rằng chủ nhân cây nhân sâm ở quán Ngũ trang nơi núi Vạn thọ c̣n có tên là Dữ thế Đồng quân [TDK III 1988: 75], tạm hiểu là bậc cùng sống chung lẫn lộn với thế nhân cơi tục. Bằng h́nh tượng ngôn ngữ vạn thọ, ngũ trang, trấn nguyên, dữ thế đồng quân, thảo hoàn đan; bằng tượng số chín ngàn năm đơm hoa kết quả và trái chín; bằng biểu tượng nhân sâm giống trẻ con mới đẻ, tất cả những điều ấy, qua óc tưởng tượng phong phú, tài nghệ hư cấu tuyệt kỹ của Ngô Thừa Ân, tác giả đem cái chuyện luyện đan nấu thuốc, tham thiền tịnh luyện ẩn náu sau câu chuyện tưởng chừng chỉ để mà giải trí mua vui. Trong cái giả tưởng lại hàm tàng cái phi giả tưởng. Sau lớp hư cấu là chân lư giải thoát bằng tu chứng của Phật và Lăo. Để đạt đến sự chứng đắc ấy, con đường nhiêu khê chi xiết! Ai đâu dám lấy thời gian mà đặt cuộc cho sự viên thành? Ôi, một vạn năm mới chờ ăn được... quả chín! Con đường ngược chiều, con đường phản bổn hoàn nguyên, là con đường của Đường tăng đi về vĩnh cữu thường hằng, mà Ngô Thừa Ân ví von là vin cành hái trái. LÊ
ANH DŨNG (06-11-1991-16-01-1995) HẾT |
|
Thiên-Lư Bửu-Ṭa, 12695 Sycamore Ave, San Martin, CA 95046 - USA. Tel: (408) 683-0674 Website: www.thienlybuutoa.org Email Sơ đồ hướng dẫn tới TLBT
|
