Trở lại trang chánh của Website Thiên Lư Bửu Ṭa
|
DƯ ÂM GIẢI MĂ TRUYỆN TÂY DU
1. Đọc
Giải mă truyện Tây du DƯƠNG
NGỌC DŨNG Lê Anh Dũng đă sử
dụng kiến giải về Phật học, Lăo học,
Dịch học, và Cao Đài (nói chung là Đạo
học) của ḿnh để tŕnh bày lại những
ẩn ngữ của Tây du kư. Không biết vô t́nh hay
hữu ư mà trong lúc giải mă, Lê Anh Dũng đă (trong
một phạm vi nào đó) áp dụng phương pháp phân
tích cấu trúc (structuralist analysis); phương pháp này
rất hiếm được sử dụng ở nước
ta trong việc phân tích tác phẩm văn học. Phương pháp cấu trúc không
nghiên cứu tâm lư nhân vật, không xác định
chủ đề v́ xác định chủ đề là xác
định một vị trí ư thức hệ. Phương
pháp cấu trúc nhằm phát hiện cấu trúc nội
tại của tác phẩm, cái hệ thống tín hiệu
cho phép giải mă tác phẩm, đưa các cấu trúc
tiềm ẩn ra ánh sáng. Áp dụng thuyết cấu trúc
nhằm mục đích phát hiện hệ thống các quy
luật nằm ngầm (underlying sets of laws), cho phép
kết hợp các kư hiệu rời rạc thành một
hệ thống nhất quán, có ư nghĩa. Đó là
giải mă những tín hiệu đă được mă hóa.
Đường tăng, Ngộ không, thỉnh kinh, chùa Lôi
âm... là các tín hiệu rời rạc đă được
mă hóa trong một cấu trúc nhất định để
tạo thành một hệ thống có ư nghĩa. Vấn
đề của người nghiên cứu là bóc trần
được hệ thống tín hiệu này, nghĩa là t́m
ra cho được ch́a khóa giải mă. Thử lấy bài thứ năm (Vạn
năm chờ quả chín) làm thí dụ. Trước
hết Lê Anh Dũng nêu lên sự vô lư trong việc mô
tả cây nhân sâm, mà một người học vấn uyên
bác như Ngô Thừa Ân không thể lầm lẫn
được. Cần phải đón bắt những tín
hiệu khác để hiểu sự «lầm lẫn»
cố ư này. Những tín hiệu đó rải rác trong toàn
bộ Hồi thứ 24: quả nhân sâm tương khắc
với ngũ hành, tên núi là Vạn thọ, tượng
số chín ngàn năm, nhân sâm có h́nh dạng giống
đứa trẻ mới sinh, chủ cây nhân sâm tên là
Dữ thế Đồng quân... Chiếc ch́a khóa để
giải mă câu chuyện hư cấu này là: Ngô Thừa Ân
biến củ sâm thành quả sâm, tức là đem cái dưới
đất mà đặt lên ngọn cây. Đó là h́nh tượng
của con đường trở về nội tâm (Weg
nach Innen) mà Phật bảo là quay về t́m lại cái bổn
lai diện mục của ḿnh, Lăo giáo gọi là phục
kỳ bản, phản kỳ chân, và Cao Đài mệnh
danh là con đường phản bổn hoàn nguyên
để đạt đến giác ngộ, giải thoát. Như vậy, đơn vị
để phân tích giải mă không phải là những
biến cố rời rạc hoặc những ngữ
cảnh cô lập (isolated contexts) mà chính là mối
quan hệ giữa các ngữ cảnh (relationships between
contexts). Phương pháp này giúp phân biệt giữa cơ
cấu bề mặt (surface structure) và cơ cấu
bề sâu (deep structure) của một tác phẩm. Thông
qua các tín hiệu rải đều được mă hóa
trên cơ cấu bề mặt, phải xác định
được các quy luật chi phối cơ cấu
bề sâu và tính nhất quán nội tại (internal
reference) của cơ cấu này là yếu tố
quyết định. Không thể dùng các yếu
tố lịch sử hay tiểu sử (thời đại
Ngô Thừa Ân, thân thế, gia cảnh...) để
giải thích tác phẩm v́ các nhà cấu trúc luận xem
đó là những yếu tố ngoại tại (external
reference) không hệ thuộc trong tác phẩm. Sức
mạnh chính của phương pháp phân tích cơ cấu
là nằm ở chỗ này: chỉ dùng sự nhất quán
trong mối quan hệ nội tại của tác phẩm
để giải mă tác phẩm. Người ta có thể thay v́
giải thích tác phẩm lại dùng tác phẩm để
minh chứng cho một cái ǵ đó nằm ngoài tác
phẩm. Phương pháp cấu trúc th́ khác. Phương
pháp cấu trúc khẳng định sự tồn tại
của tác phẩm như một vũ trụ độc
lập có cách thức mă hóa và giải mă riêng biệt
của nó. Phương pháp cấu trúc không cho
phép những lối phê b́nh qua loa, hời hợt, nô
lệ trường ốc, nô lệ vào các lư thuyết làm
sẵn. Phương pháp cấu trúc đ̣i hỏi người
nghiên cứu phải lặn sâu vào tác phẩm để
khai thác toàn bộ các tín hiệu trên cơ cấu bề
mặt tương ứng với các quy luật chi phối
ở cơ cấu bề sâu và giúp người đọc
có một cái nh́n vừa tổng quan vừa đặc thù
về một tác phẩm văn học cá biệt. Lê Anh Dũng
qua Giải mă truyện Tây du đă làm được
việc đó đối với một trong những tác
phẩm văn học cổ điển lớn nhất
của Trung Quốc. Tập
san Văn hóa & đời sống, tháng 5.1992
(có sửa chữa) 2. Thêm một ngón tay chỉ mặt trăng TRẦN
TRUNG PHƯỢNG Ra
đời cách đây hơn năm thế kỷ, cho đến
nay, mặc dù đă được phổ biến rộng
răi, tác phẩm Tây du kư của Ngô Thừa Ân
(1500-1582) vẫn c̣n có một sức thu hút mănh liệt
đối với nhiều tầng lớp độc
giả không riêng ở Trung Quốc mà c̣n ở nhiều nước
khác trong vùng Đông Nam Á. Riêng ở Việt Nam, sau sự
kiện Đài Truyền h́nh Thành phố (...) cho chiếu
bộ phim Tây du kư trong nhiều tuần liền và đă
tạo ra một thứ «hiệu ứng Tây du kư» khá
rầm rộ, cho đến nay tác phẩm bất hủ này
vẫn c̣n được khá nhiều người t́m
đọc với các tŕnh độ cảm thụ khác
nhau. Tác phẩm này cũng đă được đưa
vào chương tŕnh giảng dạy ở trường
học, đặc biệt là ở khoa văn của các trường
đại học. Cũng như nhiều tác phẩm văn
học lớn khác của thế giới, Tây du kư là
một tác phẩm đa thanh với nhiều tầng
lớp ư nghĩa tương ứng với nhiều kênh
tiếp nhận khác nhau. Chính v́ vậy, sự nhận
thức và đánh giá tác phẩm không luôn luôn có tính
chất đồng nhất, và trong thực tế đă
từng có nhiều cuộc tranh luận chung quanh vấn
đề ư nghĩa đích thực của tác phẩm này.
Tây du kư là một tác phẩm thần tiên, hoang đường
dùng để giải trí đơn thuần hay là một
tác phẩm có ư nghĩa triết học sâu sắc? Tác
phẩm này dùng để chuyên chở các nội dung xă
hội, lịch sử hay là một bản thông điệp
đặc biệt, một kiểu ẩn ngôn chứa đựng
nhiều hương vị giải thoát? Trong một thời gian khá dài, Tây du
kư đă được nh́n nhận, thẩm định
từ góc độ xă hội - lịch sử nhiều hơn
là từ chính bản thân nội tại của tác
phẩm. Cách nh́n nhận và thẩm định như
vậy thường lấy các yếu tố phi văn
học, ở bên ngoài văn học (xă hội, lịch
sử, chính trị, kinh tế...) để t́m hiểu và
đánh giá tác phẩm. Đó là điều mà các nhà phê
b́nh văn học gọi là phương pháp ngoại
tại đối lập với phương pháp nội
tại chủ trương dùng chính các yếu tố
của văn học như ngôn ngữ, thi pháp, kư
hiệu, cấu trúc... để giải thích tác phẩm. Thật ra hai phương pháp này
không hoàn toàn mâu thuẫn với nhau mà trong một số
trường hợp cụ thể c̣n có thể bổ sung
cho nhau. Sự mâu thuẫn chỉ xảy ra khi trong trường
hợp phải sử dụng phương pháp nội
tại để t́m hiểu ư nghĩa của tác phẩm
th́ lại dùng phương pháp ngoại tại hoặc ngược
lại. Vậy vấn đề ở đây không phải
là phương pháp mà chính là ở cách hiểu và vận
dụng phương pháp trong từng trường hợp tác
phẩm cụ thể. Khi giải mă Tây du kư, tác
giả Lê Anh Dũng chủ yếu đă dùng phương
pháp nội tại để thám hiểm vào tận trong cùng
miền sâu ư nghĩa của tác phẩm. Xét từ góc
độ văn hóa phương Đông, tác phẩm Tây du
kư chính là một ẩn dụ triết học, một
kiểu mật ngữ của tư tưởng mà chỉ
những ai biết cách đọc th́ mới có thể
hội nhập vào trong ư nghĩa của tác phẩm. Hay nói
theo quan điểm kư hiệu học, Tây du kư là một
hệ thống kư hiệu, hệ thống các «mật mă»
mà chỉ những người nào biết cách «giải mă»
với các ch́a khóa thích hợp th́ mới lănh hội
được ư nghĩa đích thực của tác
phẩm. Cái độc đáo của Tây du kư là ở
chỗ toàn bộ tác phẩm đều được xây
dựng bằng một loạt các h́nh tượng kư
hiệu (chứ không phải là h́nh tượng nhân
vật) hết sức đặc biệt: Đường
tăng, Ngộ không, Bát giới, Sa tăng, con ngựa, yêu
tinh, ḷ bát quái, thuyền không đáy, ḍng sông, các con
số... và tất cả đều tạo thành một
hệ thống với cấu trúc bên trong khá chặt
chẽ. Chính v́ vậy mà sự giải mă tác phẩm
ở đây không hề có tính chất rời rạc,
ngẫu phát mà đă đạt đến toàn thể tính
(totalité) của tác phẩm. Sức thuyết phục
của cách giải mă theo phương pháp cấu trúc - kư
hiệu này nhờ đó mà được tăng cường
hơn. So với phương pháp ngoại tại, ở
đây, phương pháp nội tại tỏ ra có ưu
thế hơn trong việc đưa ra ánh sáng ư nghĩa
của tác phẩm, tránh được những cách
giải mă dung tục, thô thiển hoặc xuyên tạc tác
phẩm. Nhưng dù theo cách hiểu nào th́
vấn đề quan trọng có ư nghĩa phương pháp
luận ở đây là không nên đồng nhất ngón
tay chỉ mặt trăng (tức phương pháp) với
chính mặt trăng (tức đối tượng), không
nên mắc kẹt vào những kiểu tư duy hoặc
những h́nh thức có tính chất biểu tượng mà
phải biết vượt qua tất cả để
đi đến bờ bên kia của sự giải thoát và
sự thể hiện chân lư (đáo bỉ ngạn). Do đó, nói như tác giả Lê Anh Dũng,
đọc Tây du, cũng như đọc những tác
phẩm lớn khác của nền triết học và đạo
học phương Đông, chính là đọc lại
bản thể con người của chính ta. Và như
thế, công cuộc thỉnh kinh vô tiền khoáng hậu
của Đường tăng, mặc dù đă chấm
dứt từ lâu trong lịch sử, dưới ng̣i bút tài
hoa của Ngô Thừa Ân, đă trở thành một
cuộc thỉnh kinh vô tận của mỗi người
trong chúng ta và của toàn thể lịch sử, nhân
loại; và đường đi thỉnh kinh đó cũng
chính là đường trở về với những giá
trị tâm linh siêu thoát. Nói cách khác, với một giá
trị nhân bản rất cao, Tây du kư đă thực
sự trở thành một biểu tượng vĩnh
cửu có ư nghĩa toàn nhân loại. Người xưa
đă dĩ tâm truyền tâm th́ người nay cũng
nên lấy tâm để hiểu tâm, có lẽ đó là phương
pháp tốt nhất giúp chúng ta lănh hội được
những tinh túy của nền triết học và đạo
học phương Đông. Với một lối viết
vừa có tính chấp bút lại vừa có tính phóng bút,
giọng văn vừa trang nghiêm lại vừa đùa
rỡn, tác giả Lê Anh Dũng đă thực sự thành
công trong việc «giải mă» một tác phẩm lừng
danh của nền văn học cổ điển Trung
Quốc. Tuần
báo Văn nghệ, số 96 (từ 01 đến
07.7.1993) 3. Đôi điều góp ư... LƯ
VIỆT DŨNG Công
tâm mà nói, đây là cuốn sách viết công phu, nghiêm túc
và có chất lượng. Những ai khó tánh mấy, sau
khi đọc xong Giải mă truyện Tây du cũng
đều nh́n nhận rằng tác giả đă hết
sức cố gắng, đọc nhiều sách, nghiên
cứu kỹ các triết thuyết, chọn lọc cẩn
thận tư liệu, trích dẫn khá chính xác các câu,
chữ trong kinh điển, nhằm phản ảnh đúng
đắn quan điểm Phật học và Đạo
học, lư luận vững vàng, logic, văn phong tao nhă,
đượm nét trữ t́nh. Giải mă truyện Tây
du đă giúp cho độc giả nói chung có cái nh́n sâu
sắc và chính xác hơn khi đọc truyện Tây du; người
có tŕnh độ Phật học tương đối, có
thể lư hội được các ẩn ư uyên áo hàm
dụ trong Tây du kư; c̣n các bậc uyên nguyên Phật lư cũng
có dịp rà soát lại quan điểm của ḿnh trước
các «mă» đă được giải. Báo
Người lao động cuối tuần, số
127, ngày 09.7.1993. 4. Cứ coi viết văn như làm...
công quả HỌ
TRẦN Vừa
qua, ghé vô trường K., gặp Lê Anh Dũng, tôi mau
miệng hỏi: «Giải mă truyện Tây du của
anh tái bản tới đâu rồi?» Anh tặc lưỡi:
«Tái bản chưa xong đă bị bá tánh luộc
rồi!» «Tang chứng» là đây. Bản kéo
lụa, đóng kim sắt sơ sài, nét chữ nḥe
nhoẹt, h́nh ảnh lem nhem. Điều trước đây
bạn bè cảnh giác anh đă thành sự thực. Sách phát
hành đầu năm 1993, hai tháng hết sạch. Chỗ
phát hành hỏi thêm, người đọc vẫn có nhu
cầu. Nhưng anh muốn tái bản có sửa chữa
đàng hoàng và tăng bổ cho phong phú hơn. Đang
chờ giấy phép. Nhưng bọn luộc sách có cần
chờ chi! (...) Nh́n cái logo nhà xuất bản in
lem nhem ở b́a ngoài cuốn sách «luộc», tôi muốn
hỏi: «Nhà xuất bản biết rồi, giúp nhau
được ǵ không?» Nhưng nghĩ lại, hỏi có
khi thừa... Bạn tôi ơi, anh phải đâu là
một nạn nhân lẻ loi của tệ trạng này. Hôm
ở chỗ anh, tôi không kịp nghĩ ra câu ǵ gọi là
an ủi, sẻ chia. Tôi đă định xui anh bắt chước
A Q, hăy coi đây là thắng lợi tinh thần, v́
cuốn sách đầu tay của anh đă được
thị trường gián tiếp khẳng định, cho dù...
thô bạo. Thử nghĩ, anh cạy cục hơn một
năm nay không tái bản được, th́ bây giờ sách
anh đă được tới tay thêm hàng ngàn người
đọc, mà anh khỏi mất công làm phiền ai
chuyện xin phép xin tắc, khỏi lo chạy nhà in,
khỏi lo kiếm tiền in sách, khỏi lo kiếm chỗ
phát hành,... anh khoẻ quá, mà thiên hạ cũng có Giải
mă truyện Tây du đọc lai rai. Bọn luộc sách
coi vậy chứ làm ơn cho anh nhiều lắm đấy! Anh biết không, những ư nghĩ «dớ
dẩn» đó khiến tôi suưt nữa đă khuyên anh hăy
coi như viết sách cũng là một cách làm... công
quả. Ai bảo anh chọn chi cái nghề văn chương
bạc bẽo. Viết tồi, sách ế, phận ḿnh ḿnh
chịu. Sách may phúc bán được, bá tánh bèn đem
«luộc», cũng phận ḿnh ḿnh chịu. Xét cho cùng, có
lẽ cũng đáng đời anh lắm. Cứ nghĩ
lại mà coi. Báo
Người lao động, ngày 04.11.1994 5. Mấy ư kiến khác... Đọc
từ đầu đến cuối mới thấy
ngấm ngầm thú vị, tác giả dùng văn đôi lúc
trào phúng, nhưng hoàn toàn lại hết sức hợp lư
và khoa học khi phân tích những đoạn hư hư
thực thực. Đây là một tập sách hay, có giá
trị với nhiều minh họa đẹp. Tuần
báo Giác ngộ, ngày 15.5.1993. ... vượt qua những cách
nh́n Tây du theo kiểu truyện thần tiên ma quái, hay châm
biếm trào lộng... tác giả đưa ra cách nh́n Tây
du là một tập hợp các kư hiệu có ư nghĩa
biểu tượng; và phơi mở, giải bày các
ẩn số của Tây du bằng tư tưởng
Phật, Lăo, Thiền học. Bên cạnh những h́nh ảnh
khá chọn lọc, độc đáo vừa minh họa
vừa làm tươi thêm h́nh thức quyển sách,
với cách viết giản dị, rơ ràng, hơi «vui tính»,
tác giả làm cho những chuyện tưởng như khô
khan (triết lư) trở nên nhẹ nhàng, dí dỏm mà người
đọc cũng cảm thấy dễ chịu, thích thú. Báo
Tuổi trẻ, ngày 05.6.1993. ... bạn
sẽ bị cuốn sách này lôi cuốn ngay từ đầu
v́ những cách phân tích, b́nh luận rất độc
đáo và đầy kiến thức của tác giả
(...). Bảo đảm khi gấp sách lại, cái nh́n
của bạn về Tây du kư và về tác giả
của nó sẽ khác hẳn. Báo
Tuổi trẻ, ngày 15.4.1995 ... độc
giả có trong tay một cuốn sách nghiên cứu lư thú
(...) được viết với một cảm hứng
tràn đầy thơ mộng (...), qua cách làm việc nghiêm
túc của một người nghiên cứu cẩn
trọng. Báo
Người lao động, ngày 21.4.1995. HẾT |
Thiên-Lư Bửu-Ṭa, 12695 Sycamore Ave, San Martin, CA 95046 - USA. Tel: (408) 683-0674 Website: www.thienlybuutoa.org Email Sơ đồ hướng dẫn tới TLBT
|