|
Thuật xử thế người xưa |
|
Ngô Nguyên Phi |
|
Cốt Cách Của Một
Nhân Tài |
Triệu
Xa người nước Triệu là nhân viên đi thu thuế. Một hôm Triệu Xa vào thu thuế nhà
B́nh Nguyên Quân Triệu Thắng, tên quản lư của B́nh Nguyên Quân ỷ ḿnh là kẻ có
thân thế nhất định không chịu nộp thuế. Triệu Xa bèn giết tên quản lư đó. B́nh
Nguyên Quân toan giết Triệu Xa. Triệu Xa nói:
- Ngài là quư công tử của Triệu, không lư ỷ ḿnh là người thân không coi
phép nước vào đâu? Quốc pháp mà mất hiệu lực th́ thế nước suy yếu. Nước khác
thấy vậy đem quân đến đánh, phỏng nước Triệu có giữ được không? Nước Triệu mà
mất th́ đất B́nh Nguyên Quân cũng không c̣n. Ngài là hoàng thân càng giữ được
phép công, càng làm gương cho thiên hạ, có như thế trên dưới mới công b́nh, đất
nước mới phú cường.
B́nh Nguyên Quân nghe Triệu Xa nói chợt tỉnh ngộ và cho Triệu Xa là bậc
hiền tài, bèn giới thiệu với nhà vua. Vua phong Triệu Xa làm quan nắm trọn quyền
thu thuế cả nước. Nhờ đức tính liêm khiết và công b́nh của Triệu Xa, kho đụn của
nước đầy đủ, nhà nhà no ấm.
Lời bàn:
Cái thói cậy thế ỷ thân dường như thời nào và nơi nào cũng có. Nước nào
cũng có tham vọng trừ diệt nó đi, nhưng điều đó thật khó. Phong khí của nước nhà
sáng sủa, luật pháp nghiêm minh, dân trí mở mang th́ nạn hối mại, cửa quyền tự
nhiên giảm đi, v́ lúc ấy mỗi cá nhân đều ư thức được bổn phận và trách nhiệm của
ḿnh.
Qua truyện này ta biết, có lẽ từ lúc B́nh Nguyên Quân Triệu Thắng cho ḿnh
là quan cao cấp (Tướng Quốc) trong triều dung túng cho đám bộ hạ làm điều ngược
với phép nước, bởi vậy tên quản lư mới không chịu nộp thuế. Triệu Xa v́ phép
nước mới giết tên quản lư của Tướng Quốc, việc ấy tuy quá quyền nhưng không sai
nguyên tắc. Trước đó có người nói: "Loạn tặc của nước nào cũng là loạn tặc của
thiên hạ, ai cũng có quyền giết nó".
Triệu Xa đ̣i lại quyền công b́nh cho dân cho nước.
|
