Trở lại trang chánh của Website Thiên Lư Bửu Ṭa
|
NHƠN-ĐẠO THỰC-HÀNH **
(Huấn-Nữ
Chơn Kinh, tr. 163) NHÂN-SINH-QUAN
I. - Mục tiêu đời sống con người
là ǵ?
Đây là câu hỏi rất
phổ thông, thoáng nh́n qua h́nh như rất đơn
giản nhưng kỳ thật nó rất phức tạp.
Mặc dầu đă có nhiều người giải đáp,
tùy theo lối tư-tưởng của mỗi ngườiï,
nhưng câu trả lời ấy không làm thoả mản
những hàng trí thức, là v́ họ không nh́n vào đời
sống một cách khách quan và không nhận thức đúng
mức đời sống là thế nào?
Cùng lúc đó, có nhiều vị đạo sư,
nhiều bậc hiền triết lỗi lạc, nhà thơ
trứ danh và nhiều vị đạo tư-tưởng-gia
cũng không thỏa măn cuộc sống. Nh́n vào những ǵ
họ mô-tả về đời sống, ta thấy
rằng cũng có vài vị không thể phát họa
một h́nh ảnh rơ rệt về đời sống. -
Vài vị nói “đời sống dẩy-đầy
đau khổ bất định và bất toại
nguyện” -
Vài vị khác lại nói:”Nếu ta không được
sanh ra đời th́ quả là tốt đẹp”. -
Cũng có những vị khác nêu lên câu hỏi:”Tại
sao được sanh ra mà phải chịu đau
khổ?” Qua
lời nói nầy, ta có thể hiểu họ là những
người có lối nh́n đời sống bằng
một cách khách-quan, mà không căn cứ trên lớp
mặt bên ngoài. C̣n những người thường, trái
lại, luôn luôn nh́n lớp mặt bên ngoài mà không nh́n sâu
vào thực tướng của sự vật để
thấy đời sống đúng như thật sự, nó
là vậy: “Đời sống không phải là cái ǵ, mà
là cái ǵ chúng ta nghĩ rằng nó sẽ trở thành như
vậy”.
Vài người chủ trương, đời
sống không có mục tiêu đặc biệt, nhưng ta có
thể dùng nó bất
luận mục tiêu nào. Căn cứ vào lời nói này, chúng
ta suy gẩm một cách sáng suốt nhằm xử dụng
đời sống trong những mục tiêu lợi ích cho
ta và cho nhân loại, thay v́ xử dụng phung phí và sai
lầm/
Tóm lại, mục tiêu của đời sống
tùy thuộc nơi phương cách mà ta xử
dụng nó. Nếu xử dụng sai lầm bằng cách vi
phạm đến những đức hạnh cao đẹp
của con người, hay bằng cách lợi dụng nhân
phẩm của chúng ta và để những
thiếu sót nhu nhược của con người
dẫn dắt vào đường tội lỗi th́ không
thể thành tựu được ǵ xứng đáng và
tốt đẹp trong mục tiêu của đời
sống.
Trong lúc đó, nếu ta hành động sáng suốt
và thận trọng, tuân hành theo những
quy tắc đạo-đức và luân lư đă
được mọi người chấp thuận, kiên tŕ
trong nhẫn nại, khoan dung từ tốn, cởi mở,
chia xẻ vui buồn với người, phục vụ
mọi người mà bất vụ lợi và cùng lúc lo tu
luyện để thu hoạch trí tuệ th́ chúng ta có
thể thành tựu được thiết-thực và
lợi ích trong mục tiêu của đời sống.
Nếu được trau dồi phẩm hạnh trong
cử chỉ cao đẹp, được vậy sẽ
chứng nghiệm trạng-thái an lạc, hạnh-phúc,
vắng lặng và an vui.
Có vậy, đời sống mới xứng đáng
được sống nơi có niềm vui để
sống. Trích
K.Sri – DHAMMANANDA
II.- Bản chất của đời sống: -
Trong khi chuẩn bị để sống th́ đời
sống tự nó đă hao ṃn. -
Một học giả khác nói:”Bịnh hoạn và
tuổi già và đau khổ là cái giá mà ta phải trả
để chiếm ngự trong cơ thể này, giống như
ta phải trả giá để chiếm ngự ngôi nhà” -
Chúng ta phải trả
bằng lo âu, sợ sệt để được
sống cho trọn kiếp làm người” Qua
sự nhận xét của quí vị học giả, tu sĩ,
ta có thể t́m ra bản chất của đời
sống và xét đoán xem đời sống có mục tiêu
ǵ chăng? Nếu
mục tiêu chỉ là thoả măn giác-quan th́ ta phải
sẳn sàng để đối phó với những
vấn đề khác nhau, phát sanh do quan niệm sai lầm
ấy. Bởi v́ không ai có thể hưởng thụ
lạc thú trần gian mà khỏi phải đương
đầu với những khó khăn phiền-phức
trần gian. Mặc
dù các khoa-học-gia đă khám phá ra nhiều điều
kỳ diệu phi thường trong vũ-trụ, nhưng
họ chưa t́m ra được mục tiêu của đời
sống. Theo
tinh thần Phật-giáo, “Con người không phải là
một thực-thể đơn thuần có thực
chất cố định mà chỉ là một
hiện-hữu trong từ khoảnh khắc này đến
khoảnh khắc khác, tùy thuộc năng-lực.” Chúng
ta không thể thấu đạt bản chất thật
sự của đời sống v́ nó c̣n vô-minh và c̣n khát
khao tham dục. V́ đó mà ta c̣n phải ở đây và
chịu đau khổ. V́ lẽ ấy mà ta không thể t́m
ra xem có chăng mục tiêu nào trong đời sống,
trong thế gian này, trong h́nh thể này. III
– Nghiệp-Lực:
Đời sống được mô tả như là
sự cấu hợp của 2 thành phần: Tinh-Thần và
Vật-Chất hay Danh
và Sắc. Kết quả của sự cấu hợp
nầy là một chúng sanh xuất hiện trong kiếp sinh
tồn và chúng sanh đó không ngớt thay đổi cho
đến khi tan rả.
Tuy nhiên, năng-lực “Tinh-Thần” bị phân tán
kia sẽ kết hợp trở lại với những nguyên-tố
vật-chất khác và tái xuất hiện dưới
những h́nh thể khác nhau và cảnh-giới khác nhau tùy
theo bản-chất mà họ đă tạo cho ḿnh trong
kiếp sống quá khứ. Gịng đời nối tiếp
chảy trôi, như một gịng suối và c̣n triền miên
trở lại, ngày nào mà Nghiệp-Lực và Aùi-Dục c̣n
bám víu vào kiếp sinh tồn, c̣n tồn tại trong tâm.
IV.- Ngũ- Uẩn:
Theo Giáo-Pháp nhà Phật, một chúng sanh được
cấu thành do 5 nhóm gọi là Ngũ-Uẩn: Sắc
(Rupa), Thọ (Vedana), Tưởng (Sanna), Hành
(Sankhara) và Thức (Vinnana) và 4 Nguyên- Tố: Cứng
(Đất), Lỏng (Nước), Nóng (Lửa)
và Hơi (Gió), hợp thành vật-chất. -
Phần vật-chất (Sắc) cùng với:
Bốn Năng-Lực Tinh-Thần: Thọ
(Cảm-Giác), Tưởng (Tri-Giác), Hành
(Hoạt-động của Tâm và Thức)
hợp thành Sự Sống. -
Về sau 5 nguyên-tố này
phân tán th́ gọi là Chết. Thật
sự Ngũ-Uẩn này được giải thích
trong giáo-lư của Đức Phật như sau:
Sắc: được xem như một đống
bọt,
Thoï: được xem như bong-bóng,
Tưởng: được xem như ản
ảnh
Hành: được xem như
cay chuối (ḿnh xốp như lục-b́nh)
Thức: được xem như ảo-giác -
Qua sự phân-tích trên, đời sống khó
xác quyết thực-tại hoặc mục tiêu
đời sống -
Cơ thể con người không phải là ǵ khác hơn
một lối diễn tả phổ-cập và trừu tượng
để chỉ sự cấu hợp các hoá-chất không
ngừng biến đổi. Con người nhận
thấy đời sống của chính ḿnh như một
giọt nước trong một con sông luôn luôn trôi
chảy và rất hoan-hỹ góp phần của ḿnh vào gịng
nước vĩ-đại của đời sống. V.-
Thế giới của những làn sóng:
Khoa-học cho biết
rằng toàn thể vũ-trụ này chỉ là một
thế-giới, phóng xạ.
Einstein đă nói: “Tất
cả vật-chất đều do những làn sóng tạo
nên và chúng ta đang sống trong một thế-gian của
những làn sóng” -
Chúng ta là một phần của những làn sóng
giống nhau. -
Nếu con người có thể thấu đạt
bản chất của ḿnh như:
- Hay biết những trạng-thái của thân ḿnh (NIỆM
THÂN)
- Hay biết cảm-giác của ḿnh (NIỆM
THỌ)
- Hay biết những trạng-thái của Tâm ḿnh
(NIỆM TÂM)
- Hay biết những trạng-thái của đối-tượng
của Tâm ḿnh (NIỆM PHÁP)
Hay
biết như thế sẽ dẫn dắt con người
t́m ra giải đáp cho câu hỏi:
-“Đời sống có mục tiêu chăng?”
VI.- Tự thay đổi ḿnh:
Bạn có thể thành
tựu được ǵ, nếu
bạn đổi thay thế gian?
Bạn có thể trở nên toàn hảo không?
Không bao giờ. -
Nhưng bạn dưỡng nuôi ḷng tự măn, tự
cao, tự đại và xoa dịu tánh ích kỷ của ḿnh -
Bạn sẽ tự trói ḿnh chặc chẽ vào ṿng
Luân-Hồi. -
Trái lại, bằng cách tự thay đổi ḿnh,
bằng cách nhận thức bản-chất thật sự
của chính ḿnh, do công tŕnh từ bỏ tự ngă,
tự khép ḿnh vào nếp sống kỹ-cương và chuyên
cần nổ-lực th́ bạn có thể trở nên toàn
thiện. -
Thành tựu được trạng-thái toàn hảo
như vậy bạn có thể phục vụ nhơn
loại một cách hữu hiệu và đem lại
nhiều lợi ích lớn lao cho chúng sanh. Bạn
sẽ là gương lành trong sạch và nguồn cảm
hứng khích lệ cho nhiều người. Rồi
những người khác sẽ bước theo dấu chân
của bạn để thành tựu mục đích
của đời sống.
- Con người
ngày nay là hậu quả của hàng triệu tư-tưởng
và hành-động lập đi lập lại. Họ
không phải đă được làm sẵn và sẵn sàng
để được xử dụng. Họ đă
được trở thành và vẩn c̣n đang trở thành.
Tâm tánh họ do những tư tưởng của họ
tạo nên. Con người được toàn hảo không
phải do bản chất thiên-nhiên mà do tự ḿnh rèn
luyện để trở nên toàn hảo. -
Đời sống không phải của riêng con người.
C̣n nhiều h́nh thức sinh tồn khác sống trong
vũ-trụ. Tuy nhiên, con người có nhiều khả-năng
suy tư và biện luận lớn lao
và dũng-mănh hơn. Trên b́nh diện này, con người
cao tuổi hơn những chúng sanh khác v́ họ có
được trí minh mẫn để uốn nắn
lối sống của họ nhằm loại bỏ
những khổ đau trần thế. Do đó, nếu
mục tiêu của đời sống là thoát ra khỏi
đau khổ th́ con người có thể thành tựu
mục tiêu ấy bằng cách tự-lực cố
gắng. Nhưng đời sống sẽ là một
thất bại nếu không được thích nghi. 1.
Phật chú trọng đến phẩm giá con người
và thuyết giảng về giá trị con người. Ngài
mô tả h́nh ảnh toàn hảo nhứt của con người,
tận lực chiến đấu từ kiếp này sang
kiếp khác để tiến đạt đến
trạng thái toàn hảo. 2.
Đời sống là một kinh nghiệm duy nhứt
mà hông vật ǵ so sánh được, không thể dùng
lư luận ǵ khác để đo lường giá trị
của nó. Tiền bạc không có thể mua được
nó. Tuy nhiên, nhiều người chưa học được
phương pháp cách nào làm ǵ với “viên ngọc vô giá
này”. Đời sống
không có nghĩa là cơ thể vật chất và giác-quan
mà là trí năo minh mẫn của con người. VII
- Bốn mẫu người:
Đức Phật chia loài người
ra làm 4 hạng: -
Người gia công làm điều tốt đẹp cho ḿnh
mà không lo nghĩ đến
người khác. -
Người gia công làm điều tốt đẹp cho người
khác mà không nghỉ đến ḿnh.
- Người không làm điều tốt đẹp
cho ḿnh mà cũng không nghĩ đến nghười khác. -
Người làm điều tốt đẹp cho ḿnh và lúc
nào cũng lo nghĩ đến người khác. -
Ai làm điều tốt đẹp cho ḿnh mà không lo nghĩ
đến sự tốt đẹp của người khác? Đó
là người tận lực diệt trừ tham, sân, si
của chính ḿnh, nhưng không khuyến-khích
người khác diệt trừ tham, sân, si của
họ.
- Ai làm điều tốt đẹp cho người
khác mà không lo nghĩ đến sự tốt của ḿnh?
Đó là người khuyến khích người khác
diệt trừ tham, sân, si của họ mà chính ḿnh không
tận lực diệt trừ tham, sân, si của ḿnh.
- Ai là người không làm tốt cho ḿnh mà cũng
chẳng nghĩ đến sự tốt đẹp của
người khác?
Đó là người không tận diệt tham, sân, si
của ḿnh mà cũng không khuyến khích
người
khác diệt trừ tham, sân, si của họ.
- Cuối cùng, ai là người làm tốt đẹp
cho ḿnh và khuyến khích người khác làm tốt
cho họ?
Đó là người tận lực diệt trừ
tham, sân, si của ḿnh và cùng lúc khuyến khích
Người khác diệt trừ tham, sân, si của
họ.
VIII – Đời sống là đau khổ:
Nếu suy tư cho tường
tận, ta sẽ thấy đời sống là đau
khổ.
Ta đau khổ từ khoănh khắc, về tinh
thần hoặc thể xác.
Có thể nào t́m được, chỉ một người,
không bao giờ đau khổ, về tinh thần hay thể
xác? Không thể có. Thậm chí đến những vị
đă đắc Thánh cũng c̣n phải chịu đau
khổ về thể xác, ngày nào các Ngài c̣n mang thân
tứ-đại.
Nếu có ai hỏi, trong thế gian này cái chi là
bấp-bênh, không chắc chắn nhứt?
Câu trả lời đúng nhứt là “Đời
sống là bấp-bênh, vô định nhứt”. Tất
cả những ǵ mà ta làm trên thế gian là để thoát
ra khỏi đau khổ và chết. Nếu ta
hờ-hững lăng quên, dù trong chốc lát, cũng đủ
để làm ta mất mạng. Những hành động ta
làm hằng ngày như: làm việc, ăn uống, ngủ
nghỉ, đi đứng đều là phương cách
lẩn tránh đau khổ và chết. Mặc dù thỉnh
thoảng ta cũng hưởng thụ một vài khoái
lạc trần gian, nhưng kế liền đó điều
mà làm ta thích thú có thể biến thành nguyên nhân của
đau khổ. V́ lẽ ấy, kho tàng an-lạc cao qúy và
hạnh-phúc nhứt định nằm trong tay của người
giàu có mà nằm bên trong con người đă từ khước
thế gian vật chất. Sự vật trong đời
đều phải biến đổi và là nguyên-nhân
của đau khổ.
Có tôn-giáo nào dạy rằng; nơi đây, trong cơ
thể này, ta có thể t́m chổ nào khỏi đau
khổ chăng? V́ lẽ ấy Đức Phật giải
thích rằng:”Ngày nào c̣n ái-dục bám víu vào lạc
thú trần gian, hoặc c̣n khát vọng luyến-ái theo
kiếp sinh tồn th́ ngày ấy ta không thể có lối
thoát để tránh khỏi khổ đau tinh-thần hay
vật-chất.”
Cho nên, Ái-Dục rất là
quan trọng, v́ nó đưa đến tái-sinh
và dưỡng nuôi sự sống. Và khi có aống là
không làm sao tránh khỏi khổ đau. Nhiều người
trầm tư suy gẩm, mong t́m một kiếp sống trường
cửu và mỉa mai thay!, chính những người ấy
lại thấy rằng đời sống quả thật
rất buồn thảm, đáng chán, đến độ
họ không c̣n biết phải sống thế nào để
qua ngày đoạn tháng.
Theo Đức Phật, sự khát-khao mong t́m đời
sống vĩnh cửu ấy là một trong những nguyên
nhân gây nên đau khổ và những tư tưởng ích
kỷ. -
Khi đời sống trôi chảy xuôi ḍng như
một bài ca, th́ sống vui vẻ là dể rồi, -
Nhưng người có thể mĩm cười khi
mọi việc đều xáo trộn và nghịch ḷng?
Đó mới là thật
con người đáng khâm-phục. Con người không
thể t́m được một cuộc sống mà trong
đó không có phiền nhiễu khó khăn.
Theo giáo-lư Đức Phật th́: “Tất cả và
mỗi người đều phải chịu trách-nhiệm
về những đau khổ của chính ḿnh. Họ đau
khổ ngày hôm nay là v́ họ đă khát-khao bám-víu vào
kiếp sinh-tồn.”
Một
thi-hào đă viết: -
Con thiêu-thân lao ḿnh vào
ngọn lửa, nào có biết đâu nó sẽ chết. -
Con cá nhỏ cắn lưởi
câu, nào biết đâu đó là hiểm họa. -
Nhưng, dầu biết
rơ hiểm nguy, trong lạc thú đầy tội lổi
của trần thế? Chúng ta vẫn đeo níu và bám
chắc vào nó.!
IX – Bản chất phù du của đời
sống: -
Phật đă dạy:Kiếp
sống thật là ngắn ngủi, để tự
cứu văn, ta phải thận trọng giữ -
“Chánh-niệm,
tĩnh-thức, tinh-tấn, chuyên cần tu tập”
-
Người đời không bao giờ thật sự
hiểu biết rằng:” Ta chỉ c̣n ở đây
trong một thời gian ngắn, nhưng nào ai nắm
được chơn-lư này?”
(Thera-Gatha)
C̣n đây là lối nh́n của Davis vào tánh cách
tạm bợ của đời sống: -
Cuộc sống là ǵ? Nếu không phải là đầy
dẩy lo âu phiền muộn -
Chúng ta không có th́ giờ để dừng chân
lại nh́n: -
Không có th́ giờ dừng chân lại dưới
cội cây để chăm chú nh́n đàn cừu và
những con ḅ. -
Không có th́ giờ để xem, trên con đường
xuyên qua khu rừng để nh́n những con sóc lén
dấu những hột đậu dưới đám
cỏ. -
Không có th́ giờ để xem, trong ánh sáng của
một ngày quang đảng. Những
gịng suối đầy ngôi sao lóng-lánh như bầu
trời về đêm. -
Không có th́ giờ để nh́n thoáng qua nữ
thần sắc đẹp và chiêm ngưởng cặp chân
của Bà, làm thế nào có thể nhảy múa. -
Một kiếp sống khốn khổ,dẩy đầy
lo âu phiền muộn, chúng ta không có th́ giờ để
dừng chân lại và nh́n.... -
X.- Định mệnh:
Để kết thúc, tệ đệ xin mượn
tiêu đề Định mệnh,
tốt hay xấu, là cái ǵ chính
ḿnh tạo ra,để kết thúc vấn đề “Nhân-Sinh-Quan”.
Nếu con người không tự biết rằng những
ǵ mà ḿnh cho ra trong đời, cuối cùng định
mệnh sẽ vứt lại cho họ. Điều đó
không tha thứ được. Thiên nhiên không tha thứ si
mê.
Con người là tay thợ xây dựng cuộc đời
của ḿnh, tạo định mệnh cho từ trong ra ngoài.
Định mệnh không là một năng-lực mù quáng.
Nó là một h́nh thức biểu lộ cái trí-năng vĩ
đại trong vũ-trụ và năng-lực tinh-thần,
kết hợp với nghiệp-lực.
V́ con người tự tạo định mệnh
cho con người do tư-tưởng và hành-động
của chính ḿnh, họ sẽ gặt hái trở lại
từ đời sống những ǵ
họ đă cho ra, sớm hay muộn mà không thể
lầm lẩn.
Đời người như những gịng sông trôi
nổi muôn ngă, ngàn đường, những con nước
của gịng sông kia, liệu nước đó có thể
trở về nguồn củ hay bốc lên thành những
đám mây, thành mưa rồi lại rơi vào những vùng
sa mạc cằn khô sơi đá xa lạ nào!
Cũng lại một định mệnh và những
ngở ngàng câm lặng – những con nước kia c̣n
lại dấu vết ǵ trên vùng đất
khô cằn bốc lửa kia chăng? Một định
mệnh có hạng là một sự sắp xếp mà muôn
đời vẫn là khuôn mẫu cho một thần ích-kỷ
lưu-vong?
Bên gịng suối nhỏ, những bông hoa dại, miên-man,
tràn lan bên gịng nước biếc, gả trung niên
ngồi bó gối bên tảng đá, soi ḿnh bên gịng nước.
Nhưng nước vẫn miệt-mài chảy măi như vô
h́nh, như hờ-hững. Cuộc đời, gịng nước
và những định mệnh khoan-ḥa hay trắc-ẩn, vài
con chim sâu ríu-rít trên cành, chiến lá vàng bổng ĺa cành
từ từ rơi xuống gịng sông, nước đă
cuốn cánh lá kia về đâu xa nhỉ – chẳng ai
biết – hoặc chẳng
ai cần để ư đến chiếc lá lạc loài
kia.
Ôi! Đời vong-quốc
với những xót xa giam hăm như vị sư già giam ḿnh
trong ngôi cổ tự của ngày nào chưa ngộ. Sự
tự do trong tù tội, vượt hàng ngàn dặm
biển khơi, mang thân xác thách đố với tất
cả những nghịch cảnh để rồi sự t́m
kiếm và giải thoát những đoạ đày của
kiếp người lưu vong! Định mệnh nào há có
buông tha cho một thân kiếp đă đông đẩy
những bất hạnh.
Thôi! Há cho rằng đời là những vô thường,
dù có chạy trốn tới một chân trời gốc
biển nào, định mệnh nào có buông tha cho một thân
kiếp đă đông đẩy những bất hạnh.
Dù có chạy trốn tới một
chân trời gốc biển nào, định mệnh
vẫn tầm nă và buông chụp xuống cuộc đời
đày-đoạ, con nước, cành hoa, những kỷ
niệm đầy vơi, những chiếc lá úa, vị sư
già nơi ngôi cổ tự, đâu là vật-thể
hiện hữu? Không! Tất cả đều Không. Chính
Ta chưa chắc là Ta, với muôn vàn bản-ngă mà ta
đă bao lần đánh mất cái “Ta”
Đời thật buồn, ta đă đánh mất
cả ta, hoặc:“Bây giờ c̣n nữa đời như
mất, - Ta chẳng là Ta cái thuở nào”. Đời
và Ta đă bao lần bỏ mất, mà Trung-Niên lưu
lạc vẫn ngồi . Hơi sương chiều đă
xuống miên-man bao trùm cảnh vật, lại thêm một
ngày vô nghĩa cho đến bao giờ niềm đỉnh
ngộ của tâm tư, sẽ thâu gọn cả cơi vô-thường
để nổi khát-khao sẽ chẳng bao giờ c̣n
nữa. Trăm
năm c̣n có ǵ đâu Họa
chăng một nắm cỏ khâu xanh ŕ!
|
Thiên-Lư Bửu-Ṭa, 12695 Sycamore Ave, San Martin, CA 95046 - USA. Tel: (408) 683-0674 Website: www.thienlybuutoa.org Email Sơ đồ hướng dẫn tới TLBT
|