|
Thuật xử thế người xưa |
|
Ngô Nguyên Phi |
|
Hà Bá Cưới Vợ
|
Ngụy
Văn Hầu sai Tây Môn Báo làm Thái Thú trấn nhậm Nghiệp Quận. Đến nơi, ông thấy
cảnh tiêu điều xơ xác, dân chúng thưa thớt hốt hoảng. Tây Môn Báo hỏi thăm vài
người, họ bảo:
- Nghiệp Quận khổ v́ Hà Bá cưới vợ!
Ông ngạc nhiên hỏi:
- Hà Bá cưới vợ ư?
- Hà Bá là thần sông Chương này. Thần rất thích vợ đẹp, mỗi năm bắt dân
phải nộp một thiếu nữ nhan sắc, thần mới cho mưa thuận gió ḥa. Nếu không thần
sẽ cho băo lụt, dâng nước cuốn trôi nhà cửa.
Tây Môn Báo hỏi:
- Ai bày ra việc ấy?
- Bọn đồng cốt và Tam lăo (Tam lăo là ba ông lăo già làng có uy tín, thay
mặt chính quyền địa phương giải quyết việc làng). Dân làng ở đây rất sợ Hà Bá
làm lũ lụt. Bọn đồng cốt, tam lăo, hào trưởng bắt dân phải nạp mấy trăm quan
tiền cúng Hà Bá cưới vợ. Mỗi năm chúng bắt đầu đi dạo, nhà nào có con gái th́
chúng nói: "Đáng làm vợ Hà Bá". Nhiều người sợ phải nạp tiền thật nhiều cho
chúng, nhà không tiền th́ phải nạp con gái. Chúng chọn ngày tốt bắt kẻ xấu số
kia đi tắm sạch sẽ, mặc đồ đẹp cho ngồi vào thuyền cỏ đẩy ra giữa sông. Thuyền
cỏ ch́m, thiếu nữ ấy cũng biệt tích. Nhiều người không tiền đ ành
trốn đi. Nghiệp Quận ngày càng thưa dân.
Tây Môn Báo nói:
- Hà Bá đă thiêng như vậy, th́ hôm nào tới ngày Hà Bá lấy vợ cho ta biết
để hợp sức mà cầu.
Đến ngày đó Tây Môn Báo mặc triều phục ra bờ sông, thấy hào trưởng, đồng
cốt, tam lăo và dân chúng cả ngàn kéo đến xem. Bọn tam lăo đưa một bà
đồng
cốt đến, vẻ mặt cực kỳ kiêu ngạo, theo sau chừng hai chục đệ tử, trang phục cực
kỳ diêm dúa.
Tây Môn Báo bảo bà
đồng:
- Hà Bá là Phúc thần th́ phải t́m một thiếu nữ cho đẹp mới được, coi cô
gái này không xứng. Phiền mụ xuống nói với Hà Bá rằng, vâng mệnh quan Thái thú
đi t́m một thiếu nữ nhan sắc sẽ nạp sau!
Tây Môn Báo sai lính ném bà
đồng
xuống sông, ông ngồi im chờ đợi. Hồi lâu không thấy ǵ, Tây Môn Báo nói:
- Bà
đồng
này tuổi đă già không làm được việc, đi đă lâu mà không thấy trả lời. Các đệ tử
giục bà ấy lên cho ta!
Nói xong bắt hai đệ tử nắm tay nhau nhảy xuống sông. Rồi ông cũng ngồi im
như trước. Một lúc, Tây Môn Báo lại nói:
- Sao lại không thấy lên?
Rồi sai hai đệ tử khác "đi giục", lại chê chậm, rồi lại bắt đi ...
Tây Môn Báo nói với Tam lăo:
- Họ là những người yếu đuối, ăn nói không rơ ràng. Phiền tam lăo xuống
nói cho minh bạch.
Tam lăo không chịu đi. Tây Môn Báo hét:
- Đi mau, rồi về nói lại cho biết!
Lính lôi tam lăo đẩy xuống sông. Mọi người khiếp sợ, Tây Môn Báo đứng chắp
tay kính cẩn đợi chờ, hồi lâu nói:
- Tam lăo cũng không xong việc. Phiền các hào trưởng vậy.
Các hào trưởng cả sợ, vập đầu lạy đến chảy máu. Tây Môn Báo nói:
- Nước sông cuồn cuộn, Hà Bá chỗ nào? Các ngươi hại không biết bao nhiêu
thiếu nữ vô tội ở vùng này. Phải đền mạng cho họ!
Các hào trưởng vừa lạy vừa nói:
- Chúng tôi bị đồng cốt lừa dối.
Tây Môn Báo nói:
- Bà
đồng
chết rồi, từ nay kẻ nào nói Hà Bá cưới vợ ta sẽ trị tội. C̣n bọn hào trưởng lấy
của dân bao nhiêu th́ phải trả lại cho đủ.
Từ đó việc đồng cốt ở Nghiệp Quận mới dứt.
Lời
bàn:
Đồng
cốt là một trong những việc mê tín của thời thượng cổ, thậm chí cho đến hôm nay
trên Việt Nam nhiều nơi vẫn lén lút sinh hoạt. Chuyện cảm ứng chưa chắc đă không
có nhưng nó không sinh lợi cho nhân sinh. Qua truyện này ta thấy, đám đồng cốt
là một lũ dă man, phi nhân cấu kết với đám cường hào để hại dân, hại nước. Chúng
lợi dụng ḷng tín ngưỡng chất phác của dân đưa vào con đường mê tín.
Tây Môn Báo đến Nghiệp Quận thấy cảnh vật tiêu điều buồn bă, dân t́nh
không có sinh khí, những gương mặt héo hắt sầu thảm, hỏi ra mới biết nguyên
nhân. Ông không vội vàng hấp tấp, hoặc ra lệnh bắt bớ, v́ làm như vậy không thể
hốt được trọn ổ, và cũng có thể va chạm sự tín ngưỡng cố hữu của dân. Hồi đó họ
đâu phân biệt được đâu là tín ngưỡng và mê tín. Ông phải chọn cách trừng trị bọn
dă man mà không ai phản đối, không va chạm đến tín ngưỡng của dân, mà c̣n làm
cho dân ư thức được rằng bọn đồng cốt là lũ lường gạt, buôn thần bán thánh, là
đám
giết người cướp của một cách công khai, tội c̣n nặng hơn những tên cường đạo.
Tây Môn Báo tham dự buổi lễ "Hà Bá cưới vợ", với vẻ tranh nghiêm kính cẩn,
vẫn mặc đồ đại lễ và có một vài tên cận vệ mang hoa quả theo, vờ như tin Hà Bá
cưới vợ là chuyện có thật. Cứ để mụ đồng nhảy nhót với gương mặt kiêu ngạo, như
bao nhiêu lần kiêu ngạo trước đây. Viên Thái thú nh́n gương mặt cô vợ Hà Bá rồi
lắc đầu nói: "Coi cô gái này không xứng. Phiền bà
đồng
xuống nói với Hà Bá rằng, vâng lệnh quan thái thú đi t́m một thiếu nữ nhan sắc
sẽ nạp sau!". V́ Hà Bá ở dưới nước nên bắt bà
đồng
bỏ xuống nước, rồi ngồi đợi, vờ như bà
đồng
lên phúc đáp thật. Các bà
đồng
con son phấn diêm dúa, gương mặt tự đắc khi năy với đôi mắt trắng nhợt, giờ có
lẽ hơi xuống sắc, cũng lần lượt ra đi, mà không thấy Hà Bá đâu, cũng không thấy
ai trở lại phúc đáp! Bây giờ dân chúng mới hiểu rằng, không có sự linh ứng nào ở
đây cả. Rơ ràng bọn này là lũ lường gạt hại người.
Tây Môn Báo đă làm cuộc hồi sinh cho Nghiệp Quận. Nếu giết những tên bất
lương mà Nghiệp Quận vẫn c̣n "nước dâng cuốn nhà", th́ dân chúng phải nghĩ là Hà
Bá nổi giận, bởi vậy ông phải làm cho ra lẽ. Sử nói: "Tây Môn Báo cho quân lính
hợp với dân chúng đào
12 con rạch từ sông Chương ra sông Hoàng Hà (cách nhau khoảng 120 km), nhờ vậy
mà Nghiệp Quận không c̣n lũ lụt nữa. Đến đời Vũ Đế đời Hán, các quan nói làm
đường cho vua đi, ra lệnh lấp các con kênh đó, dân chúng nổi lên phản đối, với
khẩu lệnh "Phép tắc của bậc tiên hiền để lại không được thay đổi". Nghiệp Quận
từ đó trở thành khu trù mật, dân cư sầm uất, là một trung tâm kinh tế lớn của
Ngụy, nên người ta gọi là Nghiệp Quận là Nghiệp Đô".
Tây Môn Báo là ông quan sáng suốt và mẫu mực. Sử kư nói: "Tây Môn Báo cai
trị Nghiệp Quận dân không dám dối".
|
