Lý Thái Hùng

Trong tuần này có hai sự kiện mang tính chất ’khủng bố’ giới truyền thông ở Việt Nam đáng cho chúng ta quan tâm. Vụ thứ nhất là ký giả Nguyễn Thị Lan Anh, bút hiệu Lan Anh, hôm mồng 6 tháng 1 năm 2005, đã bị bộ công an Cộng sản Việt Nam khởi tố về tội ’chiếm đoạt, mua bán, tiêu hủy tài liệu bí mật nhà nước" và bị cấm không được rời khỏi nơi cư trú. Vụ thứ hai là trang nhà tintucvietnam.com, hôm mồng 10 tháng 1 năm 2005, đã bị Bộ văn hóa thông tin của CSVN ra lệnh đóng cửa vĩnh viễn với lý do là ’hoạt động trái pháp luật nhà nước’. Cả hai sự kiện này đều liên hệ đến dịch vụ cung cấp thông tin cho quần chúng và đã bị nhà nước Cộng sản Việt Nam cáo buộc một "tội" rất mơ hồ là ’ vi phạm luật pháp’ hay ’tiết lộ bí mật quốc gia".

Theo tin tức thì trang nhà tintucvietnam. com cũng như diendantinhoc.com là hai diễn đàn trao đổi thông tin được giới trẻ và sinh viên Việt Nam ưa chuộng trong nhiều năm qua, đồng thời góp phần phanh phui một số vấn đề tiêu cực liên quan đến công ty Vinacom và giải Trí tuệ Việt Nam, khiến cho ban tổ chức này phải rút lại giải thưởng trao cho nhóm iCMS vì đã ăn cắp bản quyền ở nước ngoài. Qua phản ảnh của dư luận thì việc trang nhà tintưcvietnam.com bị đóng cửa chỉ là đòn trả thù của ban tổ chức giải trí tuệ Việt Nam và một số quan chức cao cấp trong bộ thông tin văn hóa. Cũng có nguồn dư luận cho rằng qua những trao đổi và phát biểu mạnh mẽ của các tham dự viên trên hai diễn đàn này liên quan đến hai điểm dân chủ và minh bạch trong xã hội đã khiến cho đảng Cộng sản Việt Nam lo ngại là nó có thể biến thành nơi công kích chế độ. Từ những lo âu này, các quan chức Cộng sản đã dựng ra lý cớ ’vi phạm luật pháp’ để ra chỉ thị cho Bộ thông tin văn hóa đóng cửa.

Trong khi đó, bà Lan Anh, một ký giả chuyên phụ trách mục y tế thuộc văn phòng đại diện của báo Tuổi Trẻ tại Hà Nội, sau những loạt bài phanh phui về các hiện tượng tiêu cực của công ty dược phẩm Zuellig Pharma Việt Nam, đã bị khởi tố về tội ’tiết lộ bí mật quốc gia’. Theo tin tức thì ký giả Lan Anh đã viết tất cả 19 bài đăng trên báo Tuổi Trẻ từ ngày 18 tháng 10 năm 2003 đến ngày 20 tháng 5 năm 2004, tố cáo công ty dược phẩm Zuellig Pharma thao túng và gây bất ổn thị trường dược phẩm, đồng thời tạo cơn sốt giá thuốc. Ngày 20 tháng 5 năm 2004, ký giả Lan Anh đã đề cập về một nguồn tin "đề nghị thanh tra toàn diện công ty dược phẩm Zuellig Pharma". Nội dung của nguồn tin này dựa theo một tờ trình của Bộ y tế trình cho Thủ tướng Phan Văn Khải vào ngày 19 tháng 5 năm 2004 yêu cầu Thủ tướng giao cho các cơ quan liên hệ tổ chức kiểm tra và thanh tra toàn diện công ty Zuellig Pharma. Cộng sản Việt Nam thì cho rẳng tờ trình này là văn kiện thuộc phạm vi bí mật nhà nước của Bộ y tế nên ký giả Lan Anh đã vi phạm.

Tuy nhiên theo sự điều tra và trình bày của tờ Tuổi Trẻ thì không chỉ một mình ký giả Lan Anh biết và loan tải bản tin thuộc loại bí mật nhà nước nói trên mà có nhiều ký giả của những tờ báo khác như Lao Động, Báo Gia đình - Xã hội, Báo Nhân dân đã biết và loan tải. Ngày 11 tháng 5 năm 2004, báo Nhân Dân đã đăng tin về việc đảng Cộng sản ra chỉ thị thẩm tra, đánh giá lại toàn diện hoạt động của công ty dược phẩm Zuellig Pharma. Mãi cho đến 5 ngày sau, báo Tuổi Trẻ, Lao Động mới đưa tin này vào ngày 20 tháng 5 năm 2004. Từ hai sự kiện này, dư luận đã nêu lên ba câu hỏi rẳng: Một là tờ Nhân Dân tiết lộ đầu tiên về bản tin thanh tra công ty Zuellig Pharma nhưng lại không bị kết tội là tiết lộ bí mật quốc gia. Hai là tại sao chỉ có ký giả Lan Anh bị khởi tố mà không có những ký giả nào khác. Thứ ba là tại sao giờ này việc khởi tố mới xảy ra sau khi nội vụ của bản tin nói loan tải từ hơn nửa năm truớc đó.

Hiện nay còn quá sớm để người ta có thể định lượng về vụ khởi tố ký giả Lan Anh, nhưng qua cách loan tải của một số báo chí và nhất là qua bài phân tích trên báo Tuổi Trẻ về các hành vi mờ ám của công ty Zuellig Pharma liên quan đến sự thao túng thị trường dược phẩm, kế hoạch tăng vốn đầu tư và xây dựng chi nhánh tại Đồng Nai, cho thấy là tình trạng "tranh ăn" trong ngành y tế bị phanh phui nên những quan chức liên hệ cảm thấy khó chịu và tìm cách trả thù. Thủ đoạn dựa vào Pháp lệnh ’bảo vệ bí mật nhà nước’ công bố năm 2000, để ngăn chận những ký giả, những tờ báo loan tải các báo cáo hay điều tra liên quan đến những hành vi sai trái của cán bộ, cơ quan nhà nước cho thấy là đảng Cộng sản Việt Nam đã không thành tâm trong công tác chống tham nhũng như họ rêu rao. Theo như sự lên tiếng của nhiều ký giả thì sự kiện Bộ y tế xúc tiến điều tra công ty Zuellig Pharma đã được tiết lộ trong những cuộc họp báo của Bộ này vào ngày 28 tháng 4 với nhiều báo chí tham dự. Do đó, việc khởi tố ký giả Lan Anh là vô lý.

Nhưng ở một khía cạnh khác, chúng ta thấy rằng, những người chủ trương trang nhà tintucvietnam.com và ký giả Lan Anh của Tờ Tuổi Trẻ cũng chỉ là nạn nhân của những đấu đá và tranh ăn giữa các phe nhóm quyền lực. Các phe này đã dùng những luật lệ do chính họ bày vẽ ra và gọi đó là bí mật quốc gia, hầu ’trả thù’ những ai có can đảm phanh phui tội ác của họ. Bởi vì khi xã hội bắt đầu mở ra bên ngoài, với những luồn thông tin phong phú, giới truyền thông báo chí sẽ từng bước tạo ra những ảnh hưởng trong dư luận và thu hút sự chú ý của mọi người. Khi đó, giới truyền thông sẽ có một sức mạnh riêng để tạo thành thế ’đối trọng’ lại đảng cầm quyền bằng những thiên phóng sự lột trần những sai trái của cán bộ và cơ chế. Đây là những bước đi cần thiết để tạo các áp lực hình thành xã hội dân sự tại Việt Nam và cô lập quyền lực của đảng cộng sản trong xã hội. Qua hai sự kiện nói trên, chúng ta có thể coi đây là dấu hiệu suy thoái của những chế độ độc tài toàn trị, khi họ phải dùng đến thủ đọan pháp lý nhằm triệt hạ những ký giả, những cơ quan thông tin để mà che dấu, bưng bít những tội ác của họ trong dư luận.

Lý Thái Hùng

Jan 13 2005

Trở lại trang chánh