Đào Minh Tri

Thỉnh thoảng có dịp đi dạo phố vào những ngày nghĩ cuối tuần, tôi vẫn thường hay gặp được những nghệ sĩ với những nhạc cụ lỉnh kỉnh mang theo trên mình, tôi thường gọi đùa họ là nhạc sĩ cô đơn "One man band". Họ trang bị đầy đủ với trống, kèn, đàn, thậm chí có khi còn có cả amplifier để khuyếch đại âm thanh cho thêm phần hào hứng. Thường thì họ không có hát mà chỉ hòa tấu các nhạc cụ trên theo một bài bản đã được chọn lọc. Chọn một góc phố thích hợp, đông người qua lại, những nghệ sĩ cô đơn này trình diễn theo phong cách riêng của mình với những nhạc phẩm cũ được lập đi lập lại một cách nhàm chán, nhưng cũng đã tạo được sự tò mò của một số khán thính giả theo dõi vì vui mắt, vì lạ tai. Một ngày làm việc của những nghệ sĩ cô đơn này nhiều khi phải di chuyển đến nhiều góc phố khác nhau để tránh sự nhàm chán, họ chủ yếu sống nhờ vào lòng hảo tâm của khách bộ hành. Nhưng vào dịp cuối tuần vừa qua, tôi đã nhìn thấy một hình ảnh khác, tuy rằng thời gian và không gian có khác nhau, thành phần khán thính giả thì được chọn lọc kỹ hơn, nhưng mục đích thì hoàn toàn giống nhau. Nghĩa là kêu gọi lòng hảo tâm của khán thính giả tham dự. Người trình diễn lần này không phải những nghệ sĩ cô đơn nói trên, mà là một cán bộ cao cấp trong lãnh vực ngoại giao của quốc hội cộng sản Việt Nam (CSVN) bà Tôn Nữ Thị Ninh (TNTN).

Cuối tuần vừa qua, một người bạn trẻ đang theo học tại đại học San Diego (UCSD) California đã gửi cho tôi xem một đoạn phim ngắn dài 17 phút về buổi nói chuyện của bà Tôn Nữ Thị Ninh tại đại học này, trong khoảng thời gian vào cuối năm ngoái, trong chuyến đi gọi là để "giải độc" ở một số thành phố và trường đại học ở Hoa Kỳ. Cũng in tuồng như những nghệ sĩ cô đơn đã nói ở phần trên, bà TNTN đã mở đầu buổi nói chuyện bằng những tuồng tích đã học thuộc lòng và được chuẩn bị kỹ lưỡng, khán thính giả thì gồm một dúm khoảng 40 người, bao gồm một ít sinh viên đang theo học ở đây, đa số còn lại là những người tò mò muốn được nhìn thấy mặt "Nghệ sĩ nhân dân TNTN". Nhạc phẩm đầu tiên được bà TNTN trình bày là "Tình hữu nghị Việt - Mỹ". Bà ta ca tụng nỗ lực hợp tác song phương giữa hai quốc gia, ca tụng chuyến viếng thăm giữa hai Bộ trưởng quốc phòng Mỹ - Việt. Bà Ninh coi việc cho phép chiến thuyền Mỹ cập bến Sài Gòn là hành động bày tỏ thiện chí của Việt Nam trong tiến trình bang giao toàn diện. Duy có điều mà bà Ninh đã tránh né không đề cập tới, đó là hiện nay chính phủ Hoa Kỳ đã liệt Việt Nam vào những quốc gia đáng quan tâm (Countries of particulars concerns) do những hành động đàn áp tôn giáo và nhân quyền ngày càng leo thang về phía Việt Nam. Hơn ai hết bà TNTN và lãnh đạo Hà Nội biết rất rõ về chính sách cây gậy và củ cà rốt của chính phủ Hoa Kỳ, trong mối bang giao hiện nay giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, rõ ràng là chính phủ Hoa Kỳ đang ở thế thượng phong. Củ cà rốt trong tay chính phủ Hoa Kỳ trông mượt mà, hấp dẫn, nhưng muốn lấy được củ cà rốt này, nghệ sĩ nhân dân TNTN và gánh xiếc Hà Nội vẫn phải dòm chừng cây gậy của người Mỹ, lúc nào cũng sẵn sàng khện lên đầu bà Ninh và lãnh đạo Hà Nội. Trong thập niên 80 khi mà dư luận người Mỹ vẫn còn đang quan tâm và xúc động về việc người Mỹ mất tích tại Việt Nam (MIA) thì gánh xiếc Hà Nội còn có thể đem ra mấy bộ hài cốt của lính Mỹ để trình diễn và mặc cả với Hoa Kỳ. Bây giờ thì Hà Nội chẳng còn gì để đem ra trình diễn và làm áp lực để mặc cả với chính phủ Hoa kỳ nữa. Việc Hà Nội cử bà Ninh sang Hoa Kỳ giải độc cũng không ngoài mục đích ve vuốt người Mỹ, bằng câu nói của kẻ chấp nhận thua cuộc "Chúng ta hãy xóa bỏ quá khứ để cùng nhìn về tương lai". Tương lai nào ? tương lai của một thể chế dân chủ độc đảng mà bà Ninh hết lời ca tụng ư ? một thể chế mà đối tác của bà Ninh là Hoa Kỳ đã liệt vào hàng các quốc gia cần được quan tâm ! Người nghệ sĩ cô đơn trình diễn trên đường phố, tuy sống bằng lòng hảo tâm của người khác, nhưng họ đổi lấy lòng hảo tâm bằng chính năng khiếu của họ, bằng chính tim óc và mồ hôi của họ đã đổ ra, trong khi đó thì bà Ninh và gánh xiếc Hà Nội của bà vẫn tiếp tục đi vay mượn từ bên ngoài để sống còn, và tiếp tục lê gót đi van nài người khác rủ lòng thương hại vì những yếu kém của mình. Tóm lại thì những gì bà Ninh muốn trình bày cũng không khác những bài bản mà bà Phan Thúy Thanh cựu phát ngôn nhân bộ ngoại giao Việt Nam hoặc Lê Dũng đương kim phát ngôn nhân vẫn thường trình diễn qua sự đạo diễn của bộ chính trị Hà Nội, kịch bản thì vẫn như cũ, chỉ có khác khuôn mặt mới của diễn viên trình diễn, và sân khấu thì lưu động ở các thành phố Mỹ và các trường đại học.

Bước sang lãnh vực hợp tác chống khủng bố quốc tế, bà TNTN tuyên bố sẵn sàng hợp tác với Hoa Kỳ, với Âu châu, với 10 quốc gia thành viên của Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASIANS), bằng phương pháp trao đổi thông tin với các quốc gia này. Đây là một cách nói chiếu lệ để mong dành lấy cảm tình của các quốc gia này, vì thực ra Hà Nội cũng chẳng có gì để gọi là hợp tác hay trao đổi thông tin cả, điểm qua các quốc gia có ít nhiều liên hệ hoặc bị ảnh hưởng của khủng bố quốc tế, bằng tất cả nỗ lực và quyết tâm tiêu diệt khủng bố, chính phủ các quốc gia này đã lên tiếng kêu gọi dân chúng của mình hãy đề cao cảnh giác, cung cấp các dữ kiện hoặc tin tức có liên quan tới các cá nhân, các tổ chức khủng bố, thông báo tức khắc những hành động khả nghi cho chính quyền để kịp thời ngăn chận hành động khủng bố, lập ra các đường dây điện thoại nóng (Hotline) hoạt động 24/24 để dân chúng kịp thời báo cáo, lập ra các cẩm nang hướng dẫn chống khủng bố gửi tới từng gia đình trong đó ghi rõ những số điện thoại của các cơ quan hữu trách.

Trong khi đó tại Việt Nam thì sao ? Mọi nguồn thông tin đều tập trung vào trong tay nhà nước, các thông tin ngoài luồng đều bị ngăn chận, một biến cố xảy ra ở một quận, huyện, thì quận huyện kế bên chẳng hề hay biết, bằng chứng rõ ràng nhất là việc phòng chống bịnh dịch cúm gà lan tràn vào năm ngoái, với tổng số lên tới gần 40 tỉnh thành ở khắp nước có ổ dịch, nhà nước Việt Nam đã bó tay trong việc ngăn chận dịch cúm gà lan tràn. Đầu năm nay bịnh dịch này đang có cơ bùng phát trở lại với ít nhất là 2 bịnh nhân đã được xác nhận là chết do vi khuẩn cúm gà. Liệu rằng với một thành tích thông tin và phát giác (kịp thời ?) như vậy thì Việt Nam có khả năng để hợp tác cùng quốc tế để chống khủng bố chăng ? Hay là bà TNTN mong rằng thế giới hãy chi cho Việt Nam vài chục triệu Mỹ kim hoặc hơn thế nữa để Việt Nam có phương tiện hợp tác chống khủng bố ? Hơn thế nữa Việt Nam hiện nay đang bị liệt kê vào quốc gia có thành tích không thua khủng bố chút nào (đàn áp nhân quyền, trấn áp tôn giáo, bỏ tù vô cớ những người bất đồng chính kiến). Thật là mỉa mai cho cái gọi là hợp tác chống khủng bố của bà Ninh và gánh xiếc Hà Nội.

Màn cuối của buổi trình diễn vì diễu quá dở nên bà Ninh đã bị khán thính giả phản đối, để kết thúc buổi nói chuyện bước sang phần thảo luận, bà Ninh đề nghị ban tổ chức là để cho công bằng bà sẽ mời tham dự viên phái nữ lên đặt câu hỏi. Có tất cả là 3 người đặt câu hỏi với bà Ninh, tôi đoán họ là những sinh viên đang theo học tại đây vì nhìn thấy họ còn rất trẻ. Để trả lời câu hỏi của một bạn sinh viên trẻ với câu hỏi, bà Ninh và chính quyền của bà có cho điều tra về vụ thảm sát trên 4000 ngàn thường dân vô tội tại Huế vào Tết Mậu Thân năm 1968 hay không ? Bà Ninh trả lời rất ngắn gọn, là bà ta là người được mời đến đây để diễn thuyết chứ không phải để đối thoại, có nghĩa là bà Ninh chỉ là một người mại viên có nhiệm vụ rao hàng mà thôi, mọi thắc mắc thì liên lạc với nơi sản xuất. Hay nói cho rõ nghĩa hơn là, bà Ninh có quyền nói cho người tham dự nghe, còn người tham dự có thắc mắc thì không có quyền hỏi và yêu cầu người đặt câu hỏi trở về chổ ngồi để bà ta tiếp tục rao hàng. Ở một đoạn khác khi bị chất vấn là nếu như bà (TNTN) tin tưởng vào một thể chế dân chủ độc đảng (One party democracy) thì tại sao nhà nước Việt Nam ngăn chận sự tin tưởng của người khác, điển hình là Hòa Thượng Thích Huyền Quang một vị chân tu với 83 tuổi già vẫn còn đang bị quản thúc tại gia vì niềm tin của ngài vào tôn giáo. Câu này tôi không nghe được câu trả lời từ bà Ninh vì đoạn phim đã chuyển cảnh. Một bạn khác với câu hỏi, tại sao công an nhà nước vẫn cứ tiếp tục hạch sách anh Đỗ Nam Hải một trí thức trẻ ở trong nước chỉ vì những bài viết của anh về thực trạng đất nước ? Đến đây thì toàn bộ tấm phông của vở kịch đã rơi xuống để lộ ra chân tướng của diễn viên TNTN và gánh xiếc Hà Nội. Bà Ninh đã cho biết là: bà và nhà nước của bà không thể làm hài lòng các bạn trẻ được, với lý do là các bạn đã chọn nước Mỹ thì tôi (TNTN) đã chọn nước Việt Nam, và nhà nước Việt Nam chỉ chấp nhận sự trở về của những người mà nhà nước Việt Nam cho là thích hợp. Còn lại là những thành phần không thích hợp và nước Mỹ thì khác với nước Việt Nam. Quả nhiên là bà Ninh đã diễu dở thật ! Mới ở đoạn trên bà Ninh còn kêu gọi xóa bỏ quá khứ hướng về tương lai, thì bây giờ thì cho biết là nhà nước Việt Nam chỉ ưu ái, tử tế với những ai nghe lời nhà nước thôi. Dollars Mỹ thì bà Ninh và gánh xiếc Hà Nội đối xử rất bình đẳng, bất kể xuất xứ từ đâu. Còn người Việt Nam thì còn phải xem lại coi có thích hợp hay không, cho dù đó là những người trẻ tuổi không có quá khứ để quên. Gánh hát rong của bà TNTN chắc chắn đã để lại một ấn tượng không lấy gì làm phấn khởi cho lắm đối với những ai còn mơ tưởng về một viễn ảnh xóa bỏ hận thù hướng tới tương lai, do nhà nước Việt Nam khởi xướng qua những gì mắt thấy tai nghe nghệ sĩ nhân dân TNTN trình diễn.

Đào Minh Tri

(Brisbane Australia)

Trở lại trang chánh