Trở lại trang chánh của Website Thiên Lư Bửu Ṭa

 

THIÊN LƯ BỬU T̉A

Trở lại trang chánh

ĐỨC NGUYÊN ĐẠO KIỀN VÀ XUÂN ĐẠO

Thiện Chí

Trong bốn mùa, có lẽ Xuân là mùa đem lại ḷng người nhiều cảm khái phấn chấn nhứt. Xuân thiên nhiên có gió đông ấm áp, hoa cỏ xinh tươi, chim kêu én liệng.

Khí Xuân chổi dậy cuối giấc đông miên khiến cho sức sống dâng lên trong mỗi sinh vật; những tia nắng sáng bắt đầu xóa tan màn xương xám lạnh.

Tất cả bỗng nhiên lập thành trời mới đất mới. Bao nhiêu đó làm sao không rung cảm được ḷng người. Mà chính trong nội thân con người ḍng huyết quản cũng ấm hơn, mạnh hơn, khối óc dường như sáng láng hơn, t́nh cảm cởi mở vui tươi hơn  Rồi Xuân qua, Hạ đến, Thu lại, Đông về; luật sinh trưởng thâu tàng là lẽ biến dịch của đất trời, con người cũng theo năm tháng chất chồng mà đổi thay.

Ḷng người cũng do cảnh vô thường mà thay đổi. Nhưng Xuân đi rồi Xuân đến, thiên nhiên đă bao lần lập lại mùa Xuân, không bao giờ dừng măi ở tiết Đông thiên.

Vậy trong cuộc đổi thay hẳn có cái ǵ không thay đổi để làm cho vạn vật sanh hóa và tiến hóa trên từng chu tŕnh.

Thực thể không thay đổi đó, nếu h́nh dung ở ngôi Chủ tể gọi làThượng Đế.

* H́nh dung một nguyên lư phổ quát gọi là Đạo.

* H́nh dung một sự dịch biến bằng lư bất biến gọi là Kiền đạo.

* H́nh dung một mùa Xuân vĩnh cửu gọi là Xuân đạo.

Nhân tiết đầu Xuân, mà cũng là đầu năm, muốn nói về Đạo hằng thường trong bốn mùa tám tiết, để làm hành trang trên đường tu học, thiển nghĩ phải nói đến Đức Nguyên Đạo Kiền và Xuân Đạo.

1.- Nguồn gốc và ư nghĩa của Đức Kiền:

 Xưa, Thánh Phục Hy trực nhận được cơ nguyên sanh hóa của vũ trụ chỉ có một Âm và một Dương, bèn vạch một vạch liền (-) làm Nét Dương, một vạch đứt (- -) làm nét Âm. Một nét Dương không đủ thể hiện Dương của tam tài (Thiên Địa Nhân) nên Phục Hy vạch liền 3 nét gọi rằng Kiền .

Rồi vạch ba nét Âm gọi rằng Khôn

Kiền Khôn (ba nét) giao nhau thành Bát Quái (Kiền- Đoài- Ly- Chấn- Tốn- Khảm- Cấn- Khôn).

Bát Quái lần lượt chồng lên nhau thành 64 quẻ đủ biểu diễn luật dịch biến tuần hoàn của vũ trụ trời đất, trong đó Kiền, Khôn là hai nguồn năng lực lập thành một Nguyên lư chủ đạo thống soái của Dịch. Nguyên lư ấy chính là Đại Đạo. - Vậy Kiền, nguồn gốc là Dương mà bản thể lại thuần Dương (sáu hào đều Dương), có đức tính mạnh mẽ vô cùng, biến hóa vô cùng, ban bố sức sống kỳ diệu và trường cửu cho vạn vật chúng sinh. Nên sách Châu Dịch Huyền Giải có viết: Kiền là cương kiện. Nói rơ hơn, Kiền là cương kiện bất khuất chi nghĩa. Thể của nó có 6 hào đều là số cơ (lẻ). Tượng của nó là thuần Dương. (Kiền là Trời) Mạnh không chi bằng Trời ! Trời là Đạo. Một khí lưu hành, tuần hoàn giáp mối; trải bao nhiêu thời gian, không gian, không ngằn mé. Vạn vật không có một vật nào mà không đặng nó che chở mà cũng không vật nào làm hại được nó.

Nên trong Văn ngôn quẻ Kiền, Đức Khổng Tử phải tán dương Kiền bằng một câu rất xứng đáng: Đại tai Kiền hồ, đạo Kiền vậy ôi ! Dă cương kiện, mà lại trung chính, mà đức cương kiện trung chính đó, lại thuần túy mà tinh, đủ được như thế, thiệt duy đạo Kiền vậy (Phan Bội Châu, Chu Dịch, Khai Trí, Q.I, tr.99)

2.- Kiền đạo:

Kiền, nói về cấu thể gọi là Quẻ Kiền, nhưng khi nói về công năng trong trời đất vạn vật th́ gọi là đạo Kiền.

Cái công năng vận hành phát triển của Kiền trong vạn vật được Văn Vương khám phá thể hiện bằng bốn đức Kiền: Nguyên, Hanh, Lợi, Trinh (Thoán). Bốn đức Nguyên, Hanh, Lợi, Trinh của Kiền đạo là cái dụng của Kiền. Kiền là thể, thi thiết ra ở dụng. Dụng làm cho vẹn vẻ cái thể của Kiền. Cho nên nói Kiền là Nhất, dụng là tứ, thể dụng là Một. Một là Đạo. Ở Khí Dương (bản thể), cương kiện là lương tri, bản lai diện mục. Ở nơi người, là khí tiên thiên, tàng giấu ở trong hậu thiên. Ở trong hậu thiên mà hậu thiên không làm khuất được (Lữ Thuần Dương) (Dịch Kinh Huyền Nghĩa).

Nên có thơ rằng:

Đạo Kiền mạnh mẽ lớn làm sao!

Vạn vật Kiền Khôn đủ mấy hào;

Ngậm nuốt đất trời trong một khí,

Chở che sinh trưởng tóm gồm bao.

(Dịch Kinh Huyền Nghĩa)

Trong bốn mùa:

- Mùa Xuân dương khí sơ sanh. Dương khí sơ sanh mà vạn vật phát sanh, là đức Nguyên của Đạo Kiền.

- Mùa Hạ, dương khí thông sướng, trưởng thành vạn vật. dương khí thông sướng, mà vạn vật được phát vượng là đức Hanh của đạo Kiền.

- Mùa Thu, dương khí hiện bày, vạn vật thành tựu, đó là đức Lợi của Kiền đạo được kết quả thỏa thích.

- Mùa Đông, dương khí thâu liễm, th́ vạn vật qui căn, tức là đức Trinh. (Lữ Thuần Dương) (Dịch Kinh Huyền Nghĩa)

Về cây cỏ, ví như giống lúa. Khi gieo hột, nứt mầm là Nguyên. Lúa lớn lên, tươi tắn nở nang, cỏ đ̣ng đ̣ng là Hanh. Khi bông đơm, hạt cứng là Lợi. Lúa gặt về phơi xong để vào bồ là Trinh. Vậy việc nhỏ như một thân, một nhà, việc lớn như một nước, một thế giới, cũng đều có Nguyên, Hanh, Lợi, Trinh.

3.- Đức Nguyên Đạo Kiền trong trời đất:

Lớn thay bốn đức Đạo Kiền,

Trọn lành hơn hết, đức “Nguyên“ nhiệm mầu.

Tạo nhân, khai thể ban đầu,

Muôn loài chung dục, trong bầu Kiền Khôn.

Thống gồm thâu đạo nhứt môn...

(Dịch Kinh Huyền Nghĩa)

Đó là đoạn thơ diễn giải lời đức Khổng Tử ca ngợi Đức Nguyên trong Thoán truyện: “Đại tai Kiền Nguyên, vạn vật tư thỉ năi thống thiên: lớn thay Đức Nguyên của Kiền, muôn vật nhờ đó mà khởi thỉ, nên tóm cả việc trời.

Để nhận thức được tầm mức lớn lao của cái đức của Kiền Nguyên đến độ Đức Không Tử dùng hai chữ “Đại tai“ (lớn lắm thay) để tán thán, chúng ta hăy nghe lời đối thoại giữa Ngài Minh Thiện (Cố Tổng Lư Minh Lư Thánh Hội) và Đức Thánh Trần Hưng Đạo qua cơ bút :

 - Đức Trần Hưng Đạo: Minh Thiện, đệ tử, tṛ hiểu Soán truyện của Đức Khổng Tử: “ Đại tai Kiền Nguyên, vạn vật tư thỉ ” không?

- Minh Thiện: muôn vật bắt đầu từ ngôi Nguyên của Kiền mà xuất hiện.

- Đức Trần Hưng Đạo: c̣n chữ “ đại tai “

- Minh Thiện: Lớn vậy thay! (Chúng ta nhớ rằng trong Thoán truyện của Quẻ Khôn Đức Khổng Tử có viết :Chí tai Khôn nguyên, vạn vật tư sinh, năi thuận thừa thiên. Vậy Khôn cũng có bốn đức Nguyên, Hanh, Lợi, Trinh nhưng tính chất có khác với Nguyên Hanh Lợi Trinh của Kiền.)

- Đức Trần Hưng Đạo: Tại sao Kiền là “đại tai”, mà Khôn là “chí tai”?

- Minh Thiện: V́ Khôn cũng có Nguyên, Hanh, Lợi, Trinh như Kiền, mà “thuận“ chứ không phải kiện, phải vâng theo Kiền.

- Đức Trần Hưng Đạo: Như vầy, lớn thay Đức Nguyên của Kiền, sinh ra muôn vật. Kiền là nguyên khí tạo thể. C̣n Khôn, “chí “ là đến nơi. Bên Kiền lớn bao nhiêu, th́ bên Khôn cũng đến đó bấy nhiêu, gọi là “chí tai“.

Đến đây, để h́nh dung qui tŕnh vận động phát triển của Kiền đạo mà Đức Nguyên là công năng khởi phát và duy tŕ chu kỳ tiến hóa của vạn hữu vạn sanh, chúng ta có thể phát họa sơ đồ sau:

4.- Đức Nguyên Đạo Kiền nơi con người :

Đức Khổng Tử diễn giải sâu rộng thêm Kinh DỊCH là cốt để dạy cho người quân tử trau giồi theo đức đến mức thành người chí thiện. Nên đối với hai quẻ Kiền Khôn, người viết thêm Văn ngôn để đem Dịch ứng dụng thực tiển vào Nhơn đạo và Thánh đạo. Văn Ngôn viết:” Nguyên giả thiện chi trưởng dă; hanh giả gia chi hội dă, lợi giả nghĩa chi ḥa dă, trinh giả sự chi cán dă. Quân tử thể nhân túc dĩ trưởng nhân “. Văn Ngôn nói :

Nguyên là đầu mối các điều thiện,
Hanh là hiệp tụ các điều tốt,
Lợi là dung ḥa các điều nghĩa,
Trinh là căn cán của mọi sự vật.

Quân tử theo nhân đủ làm lớn thêm đức nhân cho mọi người. Giải rộng ra theo đạo Người th́ :

- Nguyên là đầu, Đức Nguyên là Đức Nhân. Nhân là cội rễ của ḷng người, sở dĩ đạo trời sinh sinh bất cùng.

Người theo đó mà hành động đúng với đạo Trời, mỗi ngày siêng năng nuôi dưỡng cái ḷng háo đức, lạc thiện, cái chí thanh cao, giải thoát, để đạt đến lẽ mầu nhiệm của Tạo Hóa Thiện chi trưởng dă.

- Hanh là thông, về đạo Người là Đức lễ. Lễ là lư. Việc người làm mà hợp với đạo lư, đúng với lẽ phải là hợp lễ.

- Đức Lợi, về đạo Người là Đức Nghĩa, tức làm cho ai nấy cũng được vui vẻ, sung sướng.

- Đức Trinh, về đạo Người là Trí. Trí là chất linh giác tinh minh, so xét đươc thi phị rành rẽ, lấy trí tuệ làm căn cán. Do đó, ta có thể thêm vào sơ đồ chu tŕnh của Kiền đạo 4 đức ấy của đạo Người như sau :

- Ta thấy: Kiền đạo trong trời đất th́ Nguyên đứng đầu nhưng khi phát triển lên thành Hanh, Lợi,Trinh th́ không phải đức Nguyên đă chấm dứt, trái lại Đức Nguyên vẫn bao trùm, nên Dịch mới nói vừa là nguồn gốc vạn vật vừa thống suất đạo Trời.

- Cũng thế, trong bốn mùa, Xuân đứng đầu nhưng sức sống Xuân không hề chấm dứt khi thời tiết đă sang Hạ Thu Đông.

Vậy mỗi độ Xuân về, ta lại nhớ cái đạo lư của Xuân ứng với Đức Nguyên đạo Kiền, th́ mừng Xuân thưởng Xuân mới có ư nghĩa thâm trầm và đặt niềm hy vọng, chí hướng cho suốt bốn mùa hoạt động, hành đạo độ đời là Xuân và Đức Nhân: Xuân tiêu biểu cho Đức Nguyên, Đức Nguyên là lư của Đức Nhân.

Đức Nhân là gốc của T́nh thương, là đức tính mà người tu phải luôn nuôi dưỡng phát huy mới xứng đáng sứ mạng làm người và sứ mạng độ đời. Nên có bài thơ vịnh Văn Ngôn về Đức Nguyên quẻ Kiền (Nguyên giả thiện chi trưởng dă ố Quân tử thể nhân, túc dĩ trưởng nhân) như sau:

“Nguyên“ sinh sinh, Xuân lo hóa hóa,

Đạo dị luân qui cả vào Nhân;

Sáng đức sáng, thân rộng thân,

Dừng nơi chí thiện, thiên chân đủ đầy.

Đấng quân tử ngày ngày không trễ,

Lấy nhân làm bản thể ái nhơn,

Thời thường ôn cố tri tân,

Suy ra trưởng dưỡng, từ gần đến xa.

(Dịch Kinh Huyền Nghĩa)

Mùa Xuân năm Canh Tuất (1970), Thầy dạy một đoạn Thánh giáo không khác chi ư nghĩa Văn Ngôn ấy:

“Phương pháp làm cho các con đủ năng lực và tính chất bảo vệ quyền hạn của địa vị con người đều đặt trọn vào ư nghĩa mùa Xuân, v́ nó là biểu tượng cho sự ấm áp, cho t́nh thương nơi Thầy và sự sống vĩnh cửu hằng hữu với vũ trụ không gian “. (TGST,1970-1971, CQ, tr.6)

5.- Mùa Xuân, Đức Nguyên đạo Kiền của một năm hay Xuân đạo :

Đàn xuân năm Quí Hợi (1983), Đức Đông Phương Lăo Tổ đă dạy về Ư Xuân huyền nhiệm ấy:

"Bần Đạo đến trần gian với chư hiền đệ muội trong tiết Xuân để cùng hưởng một Ư Xuân phát sanh trong cơ tái tạo. "Chu kỳ ngắn ngủi trong một năm, nhưng đối với thế nhân là niềm hy vọng, kể cả chư hiền đệ muội. Hy vọng canh tân sức sống, sáng tạo và vươn lên. "Thật vậy, Xuân là trạm dừng chân của bao khách lữ hành từ chốn khởi nguyên đang trổi bước trên đường Đại Đạo........ "Đă biết rằng Xuân là ấm áp đẹp đẽ, hy vọng, canh tân, nhưng nếu chỉ có Xuân th́ Xuân cũng không thấy quí. "Sở dĩ thấy quí v́ có Hạ, có Thu, có Đông. V́ Hạ là diệu năng của Xuân. Xuân sanh th́ Hạ trưởng. "Thu là tiềm lực của Xuân. Có sanh có trưởng phải có thâu kết. "Đông là đức tiềm phục của Xuân để tiếp tục phát sanh. "Như vậy có mùa nào là không có Xuân. Xuân là đức Nguyên, là gốc. Gốc hấp thụ nhựa sống của đất trời mà bủa sung cành lá để kết quả đơm hoa, cũng như không có con người nào mà không có Thượng Đế tính. "Thế th́ người giác ngộ, bậc Thiên ân hướng đạo đang trổi bước trên đường Đại Đạo, muốn thưởng Xuân, phải biết Ư Xuân. "Xuân là đạo, là tâm. Xuân cũng là luật tắc vận hành từ chỗ xuất sanh đến phản bổn". (Đông Phương Lăo Tổ, C/Q, 01.01.Quí Hợi-1983)

Bởi thế, chúng ta đă vừa vui Tết, đón Xuân và đang sống giữa tiết mạnh Xuân là cơ hội để vận dụng ư xuân xây dựng mùa xuân vĩnh cửu như Đức Nguyên triển chuyển không ngừng trong bốn đức. Đức Chí Tôn cũng từng dạy rằng :

"Xuân là Đạo vận hành biến dịch trong thế dinh hư tiêu tức. C̣n đạo vô vi th́ huyền nhiệm trường lưu, con muốn thưởng xuân phải có tâm đạo th́ Xuân tâm mới phát hiện " (CQPTGL, Giao thừa Bính Th́n - 1976).

Và Đức Bảo Pháp Huỳnh Chơn cũng nhắc nhở ư đạo ấy:

"Chư hiền không có mùa Xuân riêng biệt, mà Xuân Hạ Thu Đông đối với chư hiền đều là sở hữu sở dụng để song tu tánh mạng, hành đạo độ đời".

Điểm đặc biệt là tính tṛn một năm bốn mùa th́ Xuân ứng với Đức Nguyên, c̣n bản thân của Xuân th́ thuộc quẻ Thái.

Đó là lúc khí Dương tăng tiến từ nhứt Dương sanh ở Đông Chí lên đến Tam Dương gọi là "Tam Dương khai thái".

Đó là lúc mà Dịch (Soán truyện) cho là "cát hanh thiên địa giao" và "vạn vật thông".[1]

Nên Đức Giáo Tông Vô Vi Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ có bài thi vào Xuân Canh Thân (1980)

"Vượng khí THÁI ḥa có đức nguyên,

Câu kinh BẠCH tự ấy chơn truyền;

Ai hay KIM ngọc năng mài giũa,

Rực rỡ TINH hoa ánh diệu huyền".

Ngài giảng thêm:

"Tiết Xuân c̣n ḥa dịu bao la man mác, vạn vật c̣n đang chuyển ḿnh trong khí tam dương. Dù cát bụi hồng trần vẫn c̣n mịt mịt quyện lấy gió Xuân, nhưng mầm sống của vạn vật vạn linh vẫn vươn lên theo mầm sống thiêng liêng vô tận".

Vậy Đức Nguyên đem cho Xuân sức phát sanh mạnh mẽ. Âm Dương giao ḥa đem đến vạn vật sự an b́nh tươi nhuận. Hai yếu tố tạo thành một Nguyên lư của Đạo là THÁI H̉A, Dịch gọi là Kiền đạo. Cho nên Soán truyện quẻ Kiền mở đầu Đức Khổng Tử hết sức tán tụng Đức Nguyên : "Đại tai Kiền nguyên, vạn vật tư thỉ năi thống thiên". Đến đoạn kết thúc th́ ca ngợi sự biến hóa của Đạo Kiền làm cho vạn sanh mỗi mỗi đều ǵn giữ được tánh mạng của ḿnh trong t́nh trạng thái ḥa đến kỳ cùng con đường tiến hóa (tức là Lợi Trinh) cũng vẫn là đạt đến Thái ḥa. " Càn đạo biến hóa, các chánh tánh mạng bảo hợp thái ḥa".

KẾT LUẬN

Chúng ta đă theo Dịch lư để chiêm nghiệm Đức Nguyên của Đạo Kiền trong trời đất, của Xuân đạo trong mùa Xuân.

- Đă dùng NHÂN để ứng dụng Đức Nguyên của Nhân đạo, của Xuân tâm.

- Sau cùng, để kết luận, chúng ta hăy học lại lời Đức Mẹ dạy để ứng dụng Đức Nguyên đạo Kiền trong sứ mạng Đại thừa:

"Các con ôi ! Khi các con đă hiểu Mùa Xuân là một mùa trong bốn mùa ứng với lư đạo, là nó ở vào Đạo Kiền. Đức của nó là Đức Nguyên... "Mùa Xuân chỉ cho sự phát sinh sức sống cho vạn loại, không giới hạn, không đóng khung vào một hoàn cảnh một thời gian nào, v́ đạo theo đức Nguyên là thể hiện được ḷng Trời, thương yêu dưỡng dục chan ḥa mọi kẻ mọi nơi, không riêng tư, không cá biệt, làm cho thiên hạ nên, mọi người được yên ổn mà không thấy ḿnh là kẻ tạo nhân hay ân nhân của thiên hạ. "Các con là sứ mạng mà Mẹ đă phó giao từ những Xuân rồi. Hăy thể theo mùa Xuân vĩnh cửu của Đức Nguyên ấy mà hành đạo độ đời. Các con xem ḿnh là mùa Xuân, là đạo chan ḥa khắp cả thế nhân mà không c̣n thấy có ḿnh nữa. Làm nên trong đạo lư là thiên hạ nhờ đạo lư được đi đúng thời tiết nhịp nhàng Tạo Hóa chớ không phải là con nữa.... Đó là Đức Nguyên của Đạo Kiền, đó là thật sự một mùa Xuân bất tận:

Đạo là như vậy đó con ôi !

Vui với ḷng con với lẽ Trời;

Từng nhịp hơi đưa từng nhịp sống

Dung ḥa vũ trụ chẳng riêng nơi".
 

THIỆN CHÍ

Thiên-Lư Bửu-Ṭa, 12695 Sycamore Ave, San Martin, CA 95046 - USA. Tel: (408) 683-0674

Website: www.thienlybuutoa.org     Email    Sơ đồ hướng dẫn tới TLBT

Thông bạch in Kinh